هزارک -
باورهای عامیانه درباره خواص اشیا:
سنگ فیروزه، پیروزبختی می آورد و هر کس انگشتر فیروزه به دستش باشد، سبب گشایش کارهایش می شود.
مهره مار برای سپیدبختی خوب است.
نظرقربانی (چشم گوسپندی که در عید قربان ذبح شده و گذاشته اند تا خشک شود) برای دفع چشم زخم موثر است.
سنگ اگر به مدت طولانی در معرض تابش آفتاب باشد، به لعل تبدیل می گردد.
اگر کسی فندق، گردو یا بادام داخل سمنو را همراه خودش داشته باشد، از همه بلاها ایمن خواهد بود.
پیه گرگ مانع از نظر خوردن می شود.
اگر کسی پوست پیاز و تخم مرغ را با هم بجوشاند، جنی می شود.
کسی که ترسیده را باید نمک در دهانش گذاشت.
همراه داشتن پشم شتر برای جلوگیری از ابتلا به تب نوبه موثر است.
ریختن نمک در کفش میهمان باعث رفتن او می شود.
نمک، قابل ستایش و احترام است و شخصی که نان و نمک کسی را بخورد، رهین منت او خواهد بود.
اگر آب نیسان (بارانی که از بیست و سوم فروردین تا بیست و دوم اردیبهشت می بارد) بر سر کسی ببارد، موی سر او را پرپشت می کند و ناخوش را شفا می دهد.
خوردن ماست و کاهو، عمر را زیاد می کند.
هر کس غده های گوشت را بخورد، غده در می آورد.
تار عنکبوت برای شکستگی و بریدگی سودمند است و خونریزی را بند می آورد.
هر دختری که از شیرینی شاباش شده بر روی سر عروس بخورد، بختش باز می شود.
گذاشتن نعل در آتش باعث ایجاد محبت می شود.
دود کردن کندر و اسپند در هنگام صبح، سبب گشایش کارها می شود.
سرکه انداختن و کشمش درست کردن، سبب آوارگی می شود.
اگر شیر مادیان به بچه بدهند، هرگز به سیاه سرفه مبتلا نمی شود.
کسی که هول بکند، چفت در را سه بار درون آب می زنند و از آن آب به فرد می نوشانند.
کسی را که نمی خواهند ببینند، پشت سرش دیزی از کار در آمده به زمین می زنند.
هر کس دندان صد و بیست ساله ببیند، عمرش طولانی می شود.
اگر سرکه در خم به شراب تبدیل شود، یک نفر از آن خانواده می میرد.
اگر سگ هار کسی را گاز گرفت، باید موی همان سگ را سوزاند و روی زخم قرار داد تا تسکین یابد.
دانه کرچک مانع از چشم زخم می شود.
هر کس ناخن خود را بخورد، به مرض جوع (اشتهای زیاد و سیری ناپذیر) مبتلا می شود.
خوردن پنیر، ذهن را کند می کند.
خوردن شلغم، طبع شعر را بر می افروزد.
تخم لاک پشت و مغز توله سگ برای جادو کاربرد دارد.
پارچه مخمل مشکی آب ندیده برای درمان سیاه سرفه مفید است.
خواص زر از این قرارند که دیدن آن چشم را روشن می کند، دل را شادمان می سازد، مردان را دلاور می نماید، دانش را می افزاید، صورت را زیبا می کند، انسان را جوان نگاه می دارد، پیری را به تعویق می اندازد، عیش را زیاد می نماید و در چشم مردمان عزیز می باشد.
پوست تخم مرغ را اگر در معابر بریزند، موجب نزاع و جدل می شود.
پوست اژدها را تنها با پوست آتش زده سیر و پیاز می توان سوزاند.
باورهای عامیانه در خصوص گیاهان و جانوران:
باورهای مربوط به گیاهان:
خوردن همزمان ترشی و گردو، آمد نیامد دارد.
خربزه و عسل با هم نمی سازند.
اگر به گربه سنبل الطیب بدهند، سرخوش می شود.
تخم دستنبو، آوارگی می آورد.
هر کس چهل صبح شبنم نخود بخورد، صدایش باز می شود.
اگر تخم جارو در اتاق بریزد، دعوا می شود.
خوردن انتهای خرما سبب جوش زدن روی صورت می شود.
وسمه کشیدن باعث تقویت ابرو می شود.
حنا سبب رفع موخوره می گردد.
اگر پس از خوردن خربزه به پشت دست نگاه شود، می توان دید که مانند خربزه چاق و سفید شده است.
سیاه دانه اگر در اتاق بریزد، دعوا می شود.
کاشتن بادنجان، سیب زمینی، شبدر و جو، آمد نیامد دارد.
کاشتن بوته خرزهره، درختچه پسته و درخت گردو، آمد نیامد دارد.
هر کس کدو بکارد، با راه افتادن بته، او هم از خانه اش آواره می شود.
هر کس زیر درخت گردو بخوابد، جنی می شود.
گاز زدن پوست هندوانه باعث کچلی می شود.
اگر بعد از خوردن هندوانه تخمه اش را بشکنند، خاصیت آن از بین می رود.
هر دو سر خربزه را باید یک نفر بخورد. اگر دو نفر بخورند، با هم دعوایشان می شود.
درخت میوه ای که بار ندهد، دو نفر با تبر پای آن می روند. یکی نشان می دهد که می خواهد درخت را با تبر قطع کند، ولی نفر دوم ضامن می شود که امسال را ببخش و سال بعد حتما بار خواهد داد و اگر نداد، آنگاه قطعش کن. بدین ترتیب، درخت می ترسد و سال بعد میوه می دهد.
کسی اگر به دیگری سیب می دهد، باید با سرانگشتش روی آن را فشار بدهد؛ اگر این کار را نکند، نشانه بی مهری است.
پیاز اگر در خانه ای گل بدهد، آوارگی می آورد.
روز جمعه نباید پیاز خام خورد.
هر کس ریشه درخت انگور سبز را بکند، می میرد.
بریدن درختان کهنسال، به ویژه توت و کاج، گناه دارد.
باورهای مربوط به جانوران:
خون قورباغه و مارمولک شوم است.
شب نباید نام حشرات و جانوران موذی را بر زبان جاری ساخت، چون ممکن است سر و کله شان پیدا شود.
هر کس زنبور سرخی را بکشد، در آخرت یک خرما پاداش دارد.
رتیل اگر کسی را بگزد، جفت او بالای در خانه انتظار می کشد تا وقتی جنازه فرد گزیده شده را بیرون می برند، خود را روی تابوت بیندازد.
برای جلوگیری از هجوم ساس ها، باید یکی از آنها را گرفت و سوزاند تا باقی ساس ها بترسند و فرار کنند.
اگر کسی شپش بخورد، به میمون تبدیل می شود.
جلوی مار و مارمولک و هزارپا نباید دهان باز کرد؛ زیرا اگر این جانوران دندان های انسان را بشمرند، شخص خواهد مرد.
افعی را اگر با دست چپ بگیرند، نیش نمی زند.
وقت تحویل سال اگر خرخاکی را در دست بگیرند، خوش یمن است.
اگر عنکبوت جلوی کسی بیاید، آن شخص پولدار می شود.
عنکبوتی که در اتاق تار تنیده، نباید کشت؛ شگون ندارد.
در سالی که مگس و گنجشک زیاد باشد، بیماری شیوع پیدا نمی کند.
اگر کسی دچار عقرب گزیدگی شد، باید همان عقرب را بگیرد و له کند و روی زخم گزیدگی قرار دهد تا خوب شود.
یک بال مگس درد است و دیگری شفا؛ فلذا اگر مگس در ظرف غذا افتاد، باید آن بال شفایش را که بالا گرفته را نیز به داخل ظرف فرو برد و بعد غذا را خورد تا ضرری حاصل نشود.
هر کس قورباغه ای را بکشد، دستش بی نمک می شود.
اگر مار دنبال کسی بیوفتد، آن کس باید از هفت جوی آب بگذرد تا امان یابد.
مار سپید، صاحب خانه است و نباید آن را کشت.
برای اینکه زنبور را از اتاق بیرون کنند، باید بگویند "سیر و سرکه".
سیرسیرک (زنجره) که زیاد گردد، هوا گرم خواهد شد.
بودن قمری (یاکریم) در خانه، شگون دارد.
دیدن هدهد و روباه در ساعات صبح، خوب و خوش یمن است.
دیدن کلاغ و کبک در ساعات صبح، بد یمن است؛ ولی دیدن دو کلاغ، شگون دارد.
خون چلچله و هدهد و سبزقبا (نوعی طوطی سبز رنگ) شوم است.
مرغی که تخم دوزرده بکند، آمد نیامد دارد.
خروسی که بی وقت می خواند را باید کشت یا بخشید؛ وگرنه صاحبش می میرد.
خروس سپید را نباید کشت؛ چرا که فرشته است.
هرگاه مرغ پر خود را بتکاند، بار می آید.
مرغ، پس از هر شصت و پنج تخمی که می گذارد، یک تخم کوچک می کند که برای تبرک باید آن را نگه داشت.
نگه داشتن طوطی، آمد نیامد دارد.
کلاغ که صبح زود غارغار کند، نشانه آن است که خبری از راه دور می رسد یا مسافری می آید.
مرغ در روزهای دوشنبه و پنجشنبه اگر شبیه خروس بخواند، خوب است؛ ولی در روزهای دیگر بد است و باید آن را بخشید یا از خانه بیرون کرد.
شکارچی اگر اول صبح کلاغی را بزند، دستش بسته می شود و تا شب چیزی نمی زند.
مرغ و گوسپند را هنگام غروب نباید کشت؛ چون آه آنها گیرا است.
کبوتر در ماه های محرم و رمضان تخم نمی گذارد و بچه نمی کند.
بلبل در هر سال هفت تخم می گذارد که فقط یکی از آنها بلبل می شود و مابقی سسک می شوند.
لانه سبزقبا را نباید خراب کرد؛ بدشگون است.
چلچله ای که خودش بیاید و در خانه کسی لانه بگذارد، خوش یمن است و نباید به آن آسیب رساند.
نگهداری از مرغ و ماکیان در خانه خوب است، چون اگر قضا و بلایی متوجه یکی از اهل خانه شود، به جان آنها می خورد. مرغ و ماکیان حاضر در منزل را همیشه باید سیر نگاه داشت.
اگر سایه کچل کرکس بر سر کسی بیوفتد، مبارک و خوش یمن است.
هر کس لانه چلچله را خراب کند، سر سال می میرد.
اگر کبوتر در شیروانی یا سقف منزل لانه بگذارد، برای صاحب منزل ثواب لحاظ می شود.
هما یا همای که مرغی از خانواده کرکس است و فقط از استخوان ارتزاق می کند، به سعادت و خوش یمنی معروف است و سایه اش بر سر هر کس بیوفتد، آن شخص به دولت و پادشاهی می رسد.
دیدن اسب سپید، نشانه مراد است.
نگه داشتن گورخر بدیمن است.
میمون میمنت دارد و دیدن آن در روز نخست سال، خوب است.
خون سگ و گربه شوم است.
بودن خرگوش در خانه، آمد نیامد دارد.
سگ، هفت جان دارد.
اگر سگ هنگام شب زوزه بکشد، بدشگون است و کسی خواهد مرد. اگر پشت در خانه زوزه بکشد، اهل خانه باید تکان بخورند.
اسب چپ (اسبی که سه پای آن سپید و چهارمی سیاه است)، بد یمن است.
اگر سگ سر سفره به دهان کسی نگاه کند و آن کس چیزی به او ندهد، به مرض جوع مبتلا می شود.
اگر در هنگام خوراک حیوانی به دست کسی نگاه کند، آن کس باید سه لقمه از غذایش را به آن حیوان بدهد، وگرنه درد بی درمان می گیرد.
اگر خطی که روی بینی اسب واقع است، به شکل ماهی یا کمان باشد، آن اسب بسیار مبارک است و دولت صاحبش هر روز بیشتر می شود.
اسبی که دمش افشان شود، دلالت بر آن دارد که صاحبش به جنگ خواهد رفت.
داشتن اسب سور (اسبی که رنگش خاکستری مایل به سیاه باشد و خط سیاهی از یال تا دم آن کشیده باشد)، نامبارک است.
شبدیز (اسب سیاه رنگ)، روزی آور و مبارک است.
اگر گربه جلوی در خانه به دست و رویش آب بزند، میهمان به خانه می آید.
اگر گربه رو به کسی خودش را بخاراند، به دل آن کس غم می آید.
گربه مرده را باید از روی دیوار خانه به بیرون انداخت.
اگر کسی آب به گربه بپاشد، پشت دستش زگیل در می آید.
گربه سیاه، جن است و هر کس به او آزار برساند، غشی می شود.
گربه به خانه عادت می گیرد و سگ به صاحبش.
گرگ از آدم برهنه می ترسد.
اگر شکارچی صبح زود خرگوش ببیند، تا شب نمی تواند چیزی بزند.
خرگوش در حال دویدن را اگر از سمت چپ ببینند، خوب است و از سمت راست، بد.
اگر شتر در خانه ای بخوابد، صاحب آن خانه می میرد.
کینه شتر، چهل سال طول می کشد.
اگر دست کسی به خون شپش آلوده باشد و به خمیر نان دست بزند، به میمون تبدیل می شود.
منبع: هزارک
گردآوری و تنظیم: فرید نوبخت حقیقی
موسسه فرهنگی رادنواندیش