گیلک ها:

قوم گیلک یا گیلانیان، از جمله اقوام ایرانی ساکن در جنوب دریای کاسپین است که امروزه، استان گیلان را تشکیل می دهد. در هنگام ورود آریایی ها به این منطقه، اقوامی تحت عنوان کادوسی ها و کاس ها در جنوب غربی دریای کاسپین زندگی می کردند که از آمیختن آنان با مهاجرین جدیدالورود، اقوام گیل و دیلم پدیدار شدند. گویش ایشان، به مانند کردها و آذری ها، جزو شاخه شمال غربی زبان پارسی است.

مازندرانی ها:

مازنی ها نیز همچون گیلک ها، از آمیختن مهاجرین آریایی با ساکنان قدیمی تر مناطق جنوب شرقی دریای کاسپین که با نام تپوری ها (ساکنین مناطق کوهستانی مازندران کنونی) و آماردی ها (ساکنین مناطق جلگه ای مازندران کنونی) شناخته می شدند، شکل گرفتند. با کوچانده شدن آماردی ها توسط فرهاد یکم اشکانی به منطقه خوار، تپوری ها کل منطقه مازندران کنونی را تحت تصرف خویش در آوردند و نام آن منطقه به تپورستان و سپس به تبرستان تغییر یافت. اگرچه خصوصیات نژادی و فرهنگی ساکنان بخش های غربی مازندران شباهت های زیادی با قوم گیلک و دیلمیان دارد، ولی در بخش های شرقی مازندران، اشتراکات قومیتی بیشتری با اقوام خراسانی (پارتی ها) مشاهده می شود.

تالش ها:

تالش ها قومی ایرانی تبار هستند که عمدتا در استان های گیلان و اردبیل ایران امروزی و نیز در نواحی جنوبی جمهوری آذربایجان زندگی می کنند. گویش ایشان نیز شاخه ای از زبان های شمال غربی ایران است. در گیلان، شهرستانی به نام تالش با مرکزیت شهر تالش وجود دارد که در گذشته، هشتپر خوانده می شد. نام تالش را دگرگون یافته واژه کادوش یا کادوس می دانند و ایشان از جمله اقوام بومی ساکن در این نواحی، حتی پیش از ورود آریائیان بوده اند. هم چنین، در منابع سده های نخست دوره اسلامی، از این قوم تحت عنوان طیلسان نام برده شده است. در دوره های مادها و هخامنشیان، این قوم بر سر استقلال خود با دولت مرکزی کشمکش داشته و نهایتا مغلوب ایشان گشته است.

سکونتگاه این قوم، همواره کوهستان های شمال شرق آذربایجان و غرب گیلان بوده و هست. در منابع تاریخی، از تالش ها به عنوان قومی جنگجو و جسور نام برده شده است.

در منطقه تالش، گورستان هایی قدیمی تحت عناوین مریان و تول تالش وجود دارد که نشانگر وجود تمدنی قدیمی در آن نواحی است، ولی با وجود برخی کشفیات، هنوز تحقیقات کافی در خصوص آن به عمل نیامده است.

تات ها:

تات های ایران یا تات های جنوبی (در برابر تات های قفقازی یا تات های شمالی) از جمله اقوام ایرانی هستند که به صورت پراکنده در صفحات شمالی فلات ایران و عمدتا در استان های البرز، قزوین، تهران، مرکزی، گیلان، زنجان، سمنان، خراسان، اردبیل و اصفهان کنونی زندگی می کنند. تات ها وابستگی قومی زیادی با کردها، گیلک ها، تالش ها و مازندرانی ها دارند. گویش ایشان نیز از گروه زبان های ایرانی شاخه شمال غربی است و با گویش های پارسی، گیلکی، تالشی و مازندرانی شباهت هایی دارد.

در زبان ترکی، تات به کسانی اطلاق می شود که زبانشان غیر ترکی است و از نظر ایشان، به تمام پارسی زبانان تعمیم می یابد.

تبار تات ها به مادهای باستان باز می گردد، هر چند که برخی پژوهشگران نیز آنان را از بازماندگان پارت ها می دانند. طبق آخرین برآوردها، جمعیت کل تات های ایران کمتر از نیم میلیون تن است، ولی همانگونه که فوقا اشاره شد، این جمعیت، بر خلاف اکثر دیگر اقوام ایران، در ناحیه جغرافیایی مشخصی حضور ندارند و در استان ها و شهرستان ها و روستاهایی دور از یکدیگر، پراکنده هستند.

گردآوری و تنظیم:

فرید نوبخت حقیقی

به سفارش سایت هزارک

موسسه فرهنگی رادنواندیش

عکس تیتر: پایگاه تالش شناسی