هزارک - در شهرستان بم، صحبت بر سر مراسمی درباره جایگاه و اهمیت موسیقی نواحی است؛ نوعی از انواع موسیقی که مقدس و حاصل مواجهه انسان با اقلیم خوانده می‌شود و هنرمندان آن را عموما از کودکی آموخته‌اند و با قلبشان آن را می نوازند؛ نواختن آن هم تنها مربوط به آیین ها و مراسم خاصی نبوده بلکه حتی در زندگی روزمره هم جایگاه و اثر داشته است.
مراسم جستاری در موسیقی نواحی شرق استان کرمان درحالی شامگاه سه‌شنبه-هفتم تیرماه- با نگاهی پژوهشی به این حوزه و با حضور گسترده علاقه مندان و هنرمندان محلی همراه شده بود که خیلی‌ها آمده بودند تا در مراسم تجلیل از استاد سید فواد توحیدی موسیقیدان و پژوهشگر مطرح موسیقی نواحی کشور که اهل استان کرمان است نیز حضور داشته باشند.
صرفنظر از ابعاد پژوهشی این برنامه فرهنگی و هنری که به جنبه های تاریخی، شناختی و نیز معرفی موسیقی، سازها و موسیقیدانان و خوانندگان محلی این خطه پرداخت، این مراسم به محلی برای اجرای کارهای هنری نیز تبدیل شده بود. گروه های مختلفی همچون امید، نواحی افشاری و گروه موسیقی حاجی سازی به اجرای موسیقی محلی و نواحی منطقه پرداختند و اینجا بود که سرپنجه هنرمندان این خطه بر روی سازهای محلی شرق کرمان حال و هوای خاصی را به مراسم در میان نخلستان های سرسبز و پربار باغ راز شهر بم داده بود.
اجرای استاد توحیدی نیز از دیگر جلوه های این مراسم بود که نگاه هنرمندان محلی منطقه را به خود جلب کرد.
درواقع در نزدیکی ارگ قدیم بم، بزرگترین شهر خشتی جهان که ثبت جهانی نیز هست، در یک نخسلتان شخصی معروف به باغ راز هنرمندان و برخی مدیران دورهم جمع شدند و درباره ضرورت های پاسداشت موسیقی محلی شرق استان و ویژگی های منحصر به فرد آن تبادل نظر کردند.
برگزاری این مراسم به عنوان برنامه‌ای پژوهشی با همکاری موسسه فرهنگی هنری داودیه بم همراه بود که در کنار اجرای گروه های موسیقی،خانم پروین غلامشاهی خواننده لالایی در فیلم شیار ۱۴۳ که اهل همین خطه است نیز به اجرای برنامه پرداخت.
اهالی فرهنگ، هنر و موسیقی شرق استان نیز در بخشی از این مراسم به پاس سال ها خدمت استاد توحیدی به موسیقی نواحی استان کرمان با اهدای لوح سپاس از وی تجلیل به عمل آوردند.
در کنار همه فعالیت ها و آثار توحیدی، نتیجه دستکم ۲ دهه تحقیق او درباره موسیقی نواحی کرمان به انتشار کتاب مرجع و مهم «نگاهی به موسیقی نواحی کرمان» در سال ۱۳۹۷ و با مقدمه ای از محمدرضا درویشی ( مولف دایره المعارف سازهای ایران زاده شیراز) توسط انتشارات سوره مهر حوزه هنری انجامیده است.
انواع سازهای شرق استان
توحیدی همه ریزوبم مسائل مربوط به موسیقی نواحی بویژه استان کرمان را می شناسد؛ شاید بهتر از خیلی از هنرمندان شرق کرمان خاستگاه انواع سازها، کارکردها و جزییات آنها را بداند و نتیجه تلاش ها و پژوهش هایش را در کتابی ارزشمند عرضه کرده است.
به گزارش ایرنا شمار انواع سازهای موسیقی در استان کرمان به حدود ۳۵ ساز می رسد که دستکم ۱۰ مورد آنها متعلق به شرق این استان است.
آنطور که توحیدی درباره سایر آیین های مرتبط با موسیقی نواحی کرمان بیان می کند این استان در تنوع رقص نیز با ۴۰ نوع رقص محلی رتبه اول را دارد و کردستان با ۱۲ رقص در رتبه بعدی است.
سازهای منحصر به فردی مانند چوغرو، دایره روده‌ای، جاریک، سورنای نرماشیر، دهل، نی، نی انبان، تنبک و غیره در منطقه شرق استان کرمان وجود دارد که باید امیدوار بود روز به روز بیشتر معرفی شوند و مورد بهره برداری قرار گیرند.
ضرورت پاسداشت سرمایه های معنوی
در این مراسم البته در کنار هنرمندان مسئولان شهرستان نیز حاضر بودند؛ از جمله محمد برزنگ سرپرست فرمانداری بم که بتازگی در دولت سیزدهم در این مسئولیت منصوب شده و در این مراسم گفت: بزرگترین سرمایه هر منطقه، برجستگان هنری و علمی آن منطقه هستند زیرا هیچ کدام از سرمایه های مادی به پای سرمایه های انسانی و هنری نمی رسد.
وی بیان‌کرد: آنچه مردم دنبال آن هستند هنر است، چه هنر منظوم شعر و شاعری چه هنر موسیقی اصیل.
برزنگ افزود: موسیقی با فطرت بشر سازگاری دارد و هر چیزی در دنیا اگر با فطرت انسان سازگاری داشته باشد ماندگار است.
سرپرست فرمانداری بم ادامه‌داد: یکی از رموز ماندگاری کتاب مقدس ما که تنها معجزه انبیای گذشته است، کلام موسیقیایی آن است؛ هیچ کتابی را نمی توان مانند قرآن تلاوت کرد زیرا از جنبه های مختلف معجزه است.
مختصات خاص موسیقی شرق کرمان
از جمله دیگر سخنرانان این مراسم نیز توحیدی موسیقیدان و پژوهشگر این حوزه بود که خودش اهل استان کرمان است و در کنار دیگر برادرانش در عرصه موسیقی فعالیت دارند؛ وی درباره انواع ساز در شرق استان کرمان تاکیدکرد: سازهای منحصر به فردی در بم و دیگر مناطق شرق استان کرمان وجود دارند که در دنیا بی‌نظیر هستند به طور مثال ساز چوغرو که خاستگاه آن در بیدخون مرغک بم است تنها ساز چهارگوش دوطرفه دنیاست که نظیر این ساز در دنیا وجود ندارد و فقط اسکیموها یک مدل از این ساز دارند که آن هم یک طرفه است.
وی درباره سورنا یکی دیگر از سازهای مخصوص شرق استان کرمان نیز اظهارداشت که سورنای نرماشیر که سورنای نرلاس مضاعف نیز به آن می‌گویند کاملترین نوع سورنا در دنیاست.
به گفته توحیدی ۳۵ نوع ساز محلی در استان کرمان وجود دارد که حدود ۱۰ ساز متعلق به شرق این استان است.
وی خاطرنشان کرد: استان کرمان در تنوع رقص نیز با ۴۰ نوع رقص محلی رتبه اول را دارد و کردستان با ۱۲ رقص در رتبه دوم قرار دارد.
این پژوهشگر موسیقی ادامه‌داد: موسیقی شرق استان کرمان چه در زمینه موسیقی نواحی یا موسیقی کلاسیک بسیار غنی است.
چند پیشنهاد
وی می‌گوید در هیچ جای دنیا نمی‌توانیم خواننده‌هایی مانند کورس سرهنگ زاده، داریوش رفیعی، مهدی بهزادپور و ایرج بسطامی پیدا کنیم که روایت شخصی از موسیقی دارند.
توحیدی گفت: بنده با اینکه از بم دور هستم اما شرایط آن را از خود بمی‌ها بهتر می‌دانم و به دلیل تعصب خاصی که به روی شهر و استانم دارم همیشه موسیقی شهرم را رصد کنم.
به گفته وی یکی از مشکلاتی که در بم وجود دارد اینکه همه به صورت انفرادی کار می‌کنند و کار جمعی بسیار کم دیده می‌شود.
این نوازنده موسیقی تصریح‌کرد: اگر در هنر همگی دست به دست هم دهند می‌توانند جریان‌ساز شوند و این موضوع مخصوص هنر موسیقی بتنهایی نیست و لازمه آن این است که همگی فکر کنیم یک واحد هستیم.
پاتوق هنری در بم نیست
این پژوهشگر موسیقی در زمینه آسیب‌شناسی موسیقی بم نیز عنوان‌کرد:باید پاتوق‌های هنری و کنسرت‌های کوچک ۴۰ یا ۵۰ نفره به صورت هفتگی برگزار کنیم و همچنین سطح موسیقی را با دعوت از اساتید برجسته در زمینه موسیقی کلاسیک یا بومی بالا ببریم.
استاد توحیدی اضافه کرد: شرق استان کرمان دارای موسیقی غنی است که اندکی البته در برخی مناطق آن تحت تاثیر موسیقی استان های دیگر قرار گرفته اما در سایر نقاط با چنین شرایطی مواجه نیستیم.
وی افزود: نقدی که بر موسیقی نواحی شرق استان کرمان وارد است اینکه موسیقی برخی مناطق دیگر را هم اجرا می‌کنند؛ لذا ضرورت دارد بیشتر روی فرهنگ همین منطقه متمرکز شوند.
این پژوهشگر موسیقی نواحی همچنین ضمن تشریح کارکردهای موسیقی نواحی در ابعاد مختلف زندگی شهروندان گفت که جا دارد برای احیای این نوع کارکردها تلاش های لازم به کار گرفته نشود؛ به طور مثال در ماه رمضان از موسیقی با سفیدمهره استفاده می شده که اینک همه ما با زنگ گوشی تلفن بیدار می شویم.
به گزارش ایرنا این مراسم ضمن اینکه محلی برای بیان رویکردهای پژوهشی به موسیقی نواحی بود به فرصتی برای بیان ضرورت ها و تاکیدها درباره لزوم صیانت و معرفی انواع سازها، موسیقی و هنرمندان این عرصه نیز تبدیل شده بود تا به عنوان بخشی از فرهنگ غنی این سرزمین، قوام بخش همه دیگر ابعاد فرهنگی جامعه باشد.
شهرستان بم در ۱۹۵ کیلومتری شرق مرکز استان کرمان قرار دارد.
منبع: ایرنا