کردها:

کردها نیز از جمله اصیل ترین اقوام ایرانی هستند. در ادبیات اسطوره ای ایران، فراوان از کردها یاد شده است. به روایت شاهنامه، زمانی که ضحاک بر ایران سلطه یافته بود و هر روز دو جوان ایرانی را قربانی می کرد تا از مغزشان برای مارهای روییده بر شانه اش خوراک تهیه شود، دو ایرانی به نام های ارمائیل و گرمائیل، با ترفندی خود را به آشپزخانه دربار ضحاک رساندند و هر روز یکی از آن دو جوان که رشیدتر بود را به کوهستان فراری می دادند و از مغز یک گوسپند به جای مغز او جهت تهیه خوراک مارها استفاده می کردند که همان جوانان فراری و پناه برده به کوهستان، اعقاب کردها را تشکیل دادند.

جدا از این اسطوره ها، به لحاظ تاریخی کردها از تبار مادها هستند و عمدتا در نواحی شمال غرب و غرب ایران سکونت دارند. اکثریت جمعیت استان های کردستان، کرمانشاه و ایلام و بخشی از نواحی جنوبی استان آذربایجان غربی، هم اکنون کرد نشین است.

البته نواحی کرد نشین بسیار گسترده تر از استان های ایرانی یاد شده هستند، ولی طی تحولات سده های اخیر، به ویژه وقوع جنگ چالدران بین شاه اسماعیل صفوی و سلیم یکم، سلطان عثمانی، حدود سه چهارم از منطقه کردستان از مرزهای ایران جدا افتاد و در جغرافیای سیاسی کشورهای ترکیه، عراق و سوریه امروزی پراکنده شد. در خود ایران نیز طوایفی از کردها از جمله کرمانج ها، عمدتا در شمال خراسان و اندکی نیز در شهرستان رودبار گیلان مستقرند. در خصوص کرمانج ها لازم به ذکر است که گرچه ایشان به لحاظ تباری و ژنتیکی کرد محسوب می شوند، ولی به سبب سالهای طولانی همجواری با ترکمن ها و دیگر ساکنین شمال خراسان، برخی مولفه های فرهنگی تلفیقی و متفاوت از سایر کردها را در مضامینی از جمله زبان و موسیقی، به نمایش می گذارند.

لازم به ذکر است که در بسیاری از منابع تاریخی، اعم از مکتوبات دوره باستان (همچون کارنامه اردشیر بابکان) و هم در مکتوبات اوایل دوره اسلامی، واژه "کرد" نامی عمومی برای شبان ها و رمه داران کوه نشین بود، نه نام خاص یک گروه قومیتی. در واقع، تطور معنایی واژه کرد به یک گروه قومی، امری بود که با گذشت چند سده و به صورت تدریجی اتفاق افتاد.

تاریخ کردها و مناسبات ایشان با دولت های مرکزی ایران، فراز و نشیب فراوانی داشته، ولی هیچ کدام از وقایع رخ داده، سبب فراموشی نسب ایرانی کردها نشده و ایشان همواره خود را متصل به فرهنگ و نژاد ایرانی دانسته اند. مولفه های فرهنگی کردها، از جمله نمادهای اصیل فرهنگی ایران بوده و هست و آداب و رسوم ایشان، آیینه ای تمام نما از فرهنگ و هویت ایرانی محسوب می شود.

لرها:

لرها که عمدتا در نواحی غرب و جنوب غربی ایران و دامنه های رشته کوه های زاگرس سکونت دارند، از اقوام قدیمی ایران محسوب می شوند. ایشان عموما در استان های لرستان، کهگیلویه و بویراحمد، چهارمحال و بختیاری، خوزستان و ایلام مستقر هستند. برخی پژوهشگران، لرها را شاخه ای از کردها می دانند، ولی بسیاری از ایشان نیز به جدا بودن این قوم از کردها تاکید می ورزند. گاهی لرها را به دو گروه لر بزرگ (عمدتا ساکن استان های کهگیلویه و بویراحمد و چهارمحال و بختیاری) و لر کوچک (عمدتا ساکن استان های لرستان و ایلام) تقسیم می نمایند. بخش بزرگی از لرها، زندگی کوچ نشینی داشته اند و ایل بزرگ بختیاری از قوم لر است. با آنکه ویژگی های ژنتیکی و زبانی لرها شباهت فراوانی با دیگر اقوام ایرانی، به ویژه اقوام همجوار ایشان نظیر کردها و لک ها دارد، برخی مولفه های فرهنگی و نژادی ویژه و بارز لرها، ایشان را قومی مجزا و از جمله اقوام اصلی ایران محسوب می دارد.

لک ها:

لک ها از جمله اقوام ایرانی هستند که بیشتر در مناطق غربی فلات ایران و عمدتا در استان های لرستان، کرمانشاه، ایلام و همدان سکونت دارند. بسیاری از پژوهشگران، لک ها را جزو اصیل ترین اقوام ایرانی می دانند.

محققان در خصوص تبار و ریشه لک ها با یکدیگر اختلاف نظر دارند؛ گروهی ایشان را یک قوم کاملا مجزا بر می شمارند، حال آنکه بسیاری نیز لک ها را شاخه ای از کردها و برخی نیز شاخه ای از لرها می شناسند.

در مجموع، با توجه به شواهد و مستندات موجود، نظر اکثر پژوهشگران بر این است که لک ها اصالتا گروهی از ایلات کرد بوده اند که بعدها بر اثر کثرت نفوس و ویژگی های مجزای فرهنگی، قومی مستقل به شمار آمدند؛ کما اینکه در دانشنامه جهان اسلام، لک ها مردمی کرد تبار و جنوبی ترین گروه از طوایف کرد معرفی می شوند.

به همین ترتیب، گویش لکی نیز بعضا جزو گویش های لری یا کردی بر شمرده می شود. گویش لکی در شاخه شمال غربی زبان های ایرانی قرار دارد.

گردآوری و تنظیم:

فرید نوبخت حقیقی

به سفارش سایت هزارک

موسسه فرهنگی رادنواندیش

عکس تیتر: پایگاه خبری گهر