بافنده برای بافت گلیمچه نیاز به نقشه ندارد و همه ی طرح ها را از ذهن خود پیاده می کند

گلیمچه ی متکازین (galimceye matkazin)

گلیمچه ی متکازین یکی از اصیل ترین بافته های مازندران است که در بسیاری از مناطق روستایی، به ویژه در متکازین از توابع شهرستان بهشهر، دودانگه ی شهرستان ساری، آلاشت سوادکوه ، کجور، نوشهر و کلاردشت بافته می شود. دلیل نام گذاری آن، استفاده از این بافته برای متکای زین اسب بوده و روستای متکازین نیز به همین نام شهرت یافته است. این گلیمچه در بیشتر روستاهای منطقه ی هزارجریب نیز بافته می شود. بیشتر زنان در فصول فراغت از کشاورزی، متکازین می بافند و مردان، جز در مرحله ی تهیه ی پشم، نقش چندانی در تولید گلیمچه ی متکازین ندارند. درازای این گلیمچه از یک صد تا یک صد و پنجاه سانتی متر و پهنای آن از شصت تا نود سانتی متر است. بافندگان برای داشتن گلیمچه ای با پهنای بیشتر، تکه های آن را از درازا (پهلو) به هم می دوزند. تار گلیمچه ی متکازین از نخ پنبه ای دوازده لا با نمره ی بیست و پود آن از پشم دولای نمره پنج است. در گذشته، هردو نخ تار و پود را از نخ پشمی تهیه می کردند. نقش های متکازین با پودگذاری افزوده به وجود می آیند، به این ترتیب که بافنده نخست، با توجه به ضخامت نخ مورد استفاده، چهار تا شش رج ساده می بافد. سپس، مرحله ی طرح زدن و نقش انداختن آغاز می شود. این نقش ها کم و بیش برجسته اند و بافنده برای نشان دادن هر خانه از نقش (که هر نقش از تعدادی مربع یا خانه تشکیل شده است)، پود افزوده را از روی بخش ساده ی بافته شده رد می کند و دورتار می پیچد و دوباره به سوی بالا و روی کار می آورد. برای زدن خانه ، دوباره چهار تا شش رج ساده می بافد و براساس نقش، پود افزوده را رد می کند. این کار تا پایان بافت گلیمچه ادامه می یابد. تفاوت بافت گلیمچه ی متکازین با گلیم ساده در همین پود افزوده است، بدین معنا که در بافت گلیم، طرح، جزئی از بافت است و میان تار و پود بافته می شود، ولی در گلیمچه متکازین، نقشها روی بافته، شکل برجسته پیدا می کنند. نقش های گلیمچه، سنتی است و سینه به سینه به نسل های دیگر انتقال یافته است. بافنده برای بافت گلیمچه نیاز به نقشه ندارد و همه ی طرح ها را از ذهن خود پیاده می کند و همه طرح ها با وجود سادگی، متنوع و بیشتر برگرفته از طبیعت، شرایط اقلیمی و محیط زندگی بافندگان هستند. نقش های ساده و شکل های هندسی مربع و لوزی که هر کدام نام ویژه ای دارند، در متن و مرکز اجرا می شوند. نقش ها به دلیل تکنیک بافت، محدودیت ساختاری دارند، به همین دلیل در متکازین، نقش های منحنی بافته نمی شود. نقش های گلیمچه ی متکازین شامل نقوش هندسی، گیاهی تجریدی یا استیلیزه شده، پرندگان تجریدی (یا جزئی از بدن آنها)، آبزیان و نقش های سماوی یا آسمانی است. از جمله ی این نقوش طرح هایی مانند آفتاب تیره، پیاله گل، سماقی چهار برج قدیمی، به گل، پیاله، پنجوک (پنجه ی مرغ) چمازی (نوعی گیاه) آجری یا خشتی، چخماخی، تیغ ماهی، خورشیدی، لانه زنبوری، سوردوپیچ، شکوفه، سربن کلا، یا دالبری، خرچنگ چنگلی (انگشتان جمع شده ی دست) و دارداری (درخت) است که فراخور سلیقه در متن یا در حاشیه ی گلیمچه بافته می شوند. در بافت متکازین، انواع رنگ ها، به ویژه سفید، نخودی، قرمز، سبز، نیلی، سرمه ای، زرد و مشکی به کار می روند. گاه زمینه تک رنگ است و نقش ها، با نخ های رنگی بافته می شود. گلیمچه بیشتر برای زیرانداز، رختخواب پیچ، رویه ی کرسی، پادری و خورجین در روستاها کاربرد دارد. امروزه در روتختی، رویه ی مبل، کوسن، رومیزی و کیف هم از آن استفاده می کنند.

منبع: کتاب دانشنامه ی تبرستان و مازندران