موضوعی که برای ما قابل انکار نیست این است که هنگام برقراری ارتباط کلامی در بعضی جاها دچار مشکل می‌شویم و در مقابل زبان و گویش وحتی لهجه‌ی مخاطبان، کنترل یک ارتباط موثر را ازدست می‌دهیم.

اگر تاکنون نخواسته‌ایم دلیل این کاستی در ارتباط را بدانیم و آن را جدی نگرفته‌ایم و حتی مقداری آن را در مرکز توجه خویش قرار نداده‌ایم به این خاطراست که نمی‌دانیم زبان‌ها و گویش‌های خانوادگی و قومی که به عنوان زبان و گویش مادری نیز از آن یاد می‌شود، چقدر قادرند در کنترل روانی و زیبایی‌شناسی در روابط اجتماعی به ما کمک کنند.
باید بدانیم که امروزه صاحبان کلام نافذ و گویش‌های روان درجامعه کسانی هستند که گفتارشان صریح وسلیس و سرشاراز ترکیب‌ها و اصطلاحات زبان قومی و خانوادگی آنها است و همین افراد هستند که در جامعه با سپر قراردادن  گویش و زبان خویش بدون واهمه از هرگونه لهجه‌ی بومی و بدون توجه به انعکاس گویش روان دیگر زبان‌ها به ویژه زبان معیار کشور، باکمال افتخار و با احساسات پرشور و زیبایی قابل وصفی، خواسته‌های اجتماعی خویش را پیش می‌برد. این قشر با کمک گرفتن از جنبه‌های زیبایی شناسانه‌ی گویش‌های بومی خود به سطح صراحت زبان وتاثیرگذاری اجتماعی برمخاطب اقدام می‌نمایند.
باکمال تاسف باید بگویم که در طول چهاردهه‌ی گذشته به بهانه‌ی یادگیری زبان فارسی (معیار) عده ای از گویش‌وران کوردی کلهری فکر می‌کنند تکلم به زبان فارسی شخصیت‌سازی اجتماعی را دربر دارد وهرکه فارسی حرف بزند ازیک مقام فرهنگی و اجتماعی بالاتری برخوردار است واین شیوه تفکر به مرور زمان درمیان تعدادی از خانواده ها به طور جدی ترویج می‌گردد به طوری که دربعضی موارد اگر فرزند ٱنان چندکلمه ای کوردی حرف بزند ،مورد بازخواست قرار می گیرد.این قشر ندانسته به دنبال کشف ورسیدن به شکل‌دهی فرهنگی ازطریق فارسی حرف زدن هستنداما غافل از این که مولفه های زیبایی شناسانه ی گویش های قومی وخانوادگی راحت تر مورد دست یابی هستند،باز در این توهم هستند که فارسی حرف زدن با فرزندان موجب حصول جنبه های مربوط به شخصیت و هویت اجتماعی فرزندانشان می گردد.به عنوان مثال وقتی که ما نمی توانیم فعلاً اسم غذایی راکه درزبان فارسی اصلن معادلی نداردومخصوص یک محله ی خاص از مناطق کوردنشین است ،به فرزند خود بیاموزیم ،به مرور زمان ٱن نوع غذا نیز از دایره ی ذاٸقه‌ی فرزندانمان حذف می‌شود و مدل غذاها، لباس‌ها، زبان بدن ،شکل رفتارهای اجتماعی که نیاکان ما قرن‌ها با ٱن ها همراه با زیبا ترین احساس‌ها،ارتباط برقرار می‌کردند نیز به همین شیوه بایگانی می‌شود زیرا دربرقراری ارتباط ،ٱن احساسی که در زبان وگویش خانوادگی و قومی می‌باشد، احساسی ٱرامش بخش وازنظر تنوع کلمه و اصوات کاملن زایشی وبدون استرس می‌باشد.
ازاین رو هیچ گاه خارج شدن از زبان خانوادگی و قومی وخاندانی،به معنای به دست ٱوردن تیپی مدرن تر یامقام اجتماعی بالاتری نیست بلکه این حرکت نوعی توهم اجتماعی است که دربین بخشی ازخانواده های کورد کلهری به ویژه قشرزنان و دختران شهری درحال ترویج است ،غافل از این که تفاوت طبقه اجتماعی وفرهنگی هرفرد با فرددیگری مربوط به ماهیت و میزان تفکر ودرک وعلم او می باشد،البته بایدیادٱوری کنم که خوش بختانه چندسالی است که برگشت به هویت های اصیل خانوادگی وقومی وهم چنین فرهنگ وادبیات شفاهی کلهری ازجانب شاعران ونویسندگان این ایل بزرگ وگاهی ازطریق صداوسیماورسانه های مکتوب شروع شده است وتاکنون نیزموثر بوده است.
زیبایی هایی که در حوزه ی گویش خانوادگی و قومی وجوددارد به مراتب از زیبایی های زبان ها و گویش های غیر قومی موثرترند وقبل از هر چیز دیگری موجب می شوند که ما بهتر و ماهرانه تر به طرح مباحث بپردازیم زیرا یکی از مهم ترین ارکان زیبایی در زبان خاندانی "َعواطف واحساسات" می باشدکه به صراحت گویی ما شکل لذت بخشی می دهد،به عنوان مثال:
وقتی پدری ازنژاد کلهر به دخترش می گوید: "ڕووڵە یەی گلەچای ئڕا باووگد بار"ٚ،
می بینیم که دراین پیام هم عاطفه ، هم احساس وهم احترام وجود دارد که فرزند باشنیدن کلمه ی "رووله" خودرا صمیمانه ترین فرد با پدرش حس می کند.
به عنوان مثال درمراتب زیبایی شناسی  این ترکیب ها دقت کنید: 
درزبان فارسی امروزی ،هنگام احوال پرسی و دیدار شخصی باهم گفته می شود: " سلام، خوبی ، مرسی ممنونم و...ودرجواب ان ها هم این ترکیب ها  گفته می شود: "خوبی، ممنونم مرسی"، اما درگویش کلهری همین ترکیب ها به این شیوه عنوان می شوند: "سەڵام،شەوەخەێر،نیمەرووەخەێر،ئێوارەوەخەێر،سباڵ خەخێر،خاسی،سڵامەتی،خۆەشێ، دیچوە،باووگدوو یان ئەلحەمدللە گشتێ خاسن، شکرم ڕا دێینتان،ودرجواب این ترکیب ها گفتە می شود:" عەلەیک سەڵام بان چەو،قەدەموو کەرەم،فرە خوەشاتی،پاتەڵبان چەومان نایە،و...درادامە ی آن یکی ازطرفین اضافه می کندکه: دووعات کەێم ،هەمیشەحەواڵ‌پڕستیم.

اکنون اگر بارعاطفی واحساسی را در ترکیب های به کارگیری شده دراین دونوع دیداررابررسی کنیم متوجه می شویم که چقدر عاطفه واحساس درگویش کلهری سنگین‌تر و رابطه سازتراست وبرعکس درزبان مقابل چقدر بارعاطفی ان ها خشک وبی روح وفاصله ٱور می باشد.
پس عاطفه واحساس یکی از ارکان مهم زیبایی شناسی روابط اجتماعی درگویش کلهری است که  در ساختارارتباط اجتماعی بسیارموثر می باشدزیرا جنبه های صداقت پیشگی درٱن روشن تر ومحسوس تر است وپرده پوشی ازبیان احساسات درٱن وجودندارد، به طوری که گاهی اوقات مکالمه‌ی احوال پرسی بین دویا سه نفر چند دقیقه ادامه پیدا می کند و درهمان ابتدای ملاقات، زیباترین ومحکم ترین نوع رابطه ی اجتماعی و قومی شکل می گیرد.
یکی دیگر از جنبه های زیبایی شناسی درگویش کلهری بیان کردن تجربه ها، داستان ها، ضرب المثل های بومی وحکمت ها و سرگذشت های شخصی ازهم دیگر است که در محافل دورهمی بیان می گردد. این امر در برقراری رابطه با هم دربین یک قوم بسیار موثراست و زیباتر از ٱن گوش دادن مخاطبان است که صادقانه گوش می دهند. این موضوع امروزه اغلب تحت عنوان گفتار درمانی ورفتار درمانی ازٱن نام می برند که در ارتباط اجتماعی گویش وران کلهری باهم کاربردی وسیع دارد. دراین موضوع جنبه هایی چون: احترام، پذیرفتن هم، ادب، تمجیدوستایش ازسخن گو وجود دارد که همه ان ها ازمولفه های زیبایی شناسانه در روابط گویش ورانه ی کلهری می باشد.
یکی دیگر از جنبه های زیبایی شناسانه در گفتارها و گویش های کلهری به ویژه درسطح روستاها که هنوزهم ادامه دارد این است که هرگاه کسی کاری به فردی بزرگ تر از خودش داشته باشد،ترجیح می دهد که برای بیان موضوع، حضوری مراجعه کند و از فرستادن پیغام با ارتباط تلفنی پرهیز می نماید. دراین نوع ارتباط، تواضع، احترام و صراحت دربیان موضوع وجوددارد که موجب می گردد تا کارمورد نظرسریع تر به نتیجه برسد.
ازاین رو می توان گفت که ادبیات شفاهی در گویش کلهری با همه ی مولفه‌هایش جنبه های زیبایی شناسانه ی مهمی را دراین گویش ایجادکرده است واین امر در حوزه ی خانواده ها وسایر حوزه ها مهم ترین پایگاه تقویت زبان وگویش وموثرترین عامل ادامه دهنده ی حیات ٱن می باشد.
یکی دیگر از ویژگی های زیبایی شناسی روابط اجتماعی در گویش کلهری، انتقال پیام به صورت واضح و فهمیدن معنای ٱن ازجانب طرفین است.دراین نوع ویژگی باتوجه به این که طرفین خوب به هم گوش می کنند و هیچ گاه از ترکیب های پیچیده و دورازذهن استفاده نمی کنند، نوعی احساس درک شدن و خوب شنیده شدن و هم چنین خوب گفتن نیز در هردو طرف پدید می اید وطرفین گفت وگو در حرف هایشان به بیراهه نمی روند زیرا معنای کامل گفته های هم را درک می کنند و هیچ گونه ابهام  پرده پوشی در دریافت معناها به وجود نمی ٱید وهردوطرف احساس هم را می شناسند.
ازدیگر ویژگی های زیبایی شناسی روابط اجتماعی در گویش کلهری، هنگام حرف زدن درگروهی است که هرکدام بخواهد سریع تر حرفی را بزند که اضطرار ٱن بیشتراست، چنین اجازه می‌گیرد:
اقای... "شەکەرە لە کەڵامت بوود" و به این طریق اجازه ی حرف زدن برای خود می گیردو طرفی که در حال حرف زدن است، ناراحت نمی شود و به درخواست او احترام می گذارد. البته این گونه اقدام ها، دربین افراد مسن تر میان سال مرسوم تراست. این موضوع درهنگام شروع سخن دریک جمع نیز رعایت می گردد و نخست باید فردی که از نظرسن بزرگ تراست کلام را ٱغاز نماید و سپس موضوع، مطابق با اقتضای خود به دست کسی می‌افتد که بیشتر به او مربوط است. به عنوان مثال درمراسم های خواستگاری، مراسم ختم، جلسه‌های سنگین خون بست، مصالحه گری‌ها و... دربین کوردها، این روش اجتماعی درعرصه ی گویش ها کارایی بیشتری دارد.

منبع: ایسنا