هزارک - محرم با حال و هوای خاص خودش شهرهای مختلف سیستان و بلوچستان را دگرگون کرد و شور حسینی، دل‌ها، کوچه‌ها و خیابان‌های این استان را فرا گرفته است.
سیستان و بلوچستان دیار مردان و زنان ولایی دارنده بزرگترین افتخار تاریخی به عنوان نخستین خونخواهی در شهادت سرور آزادگان جهان حضرت امام حسین (ع) و یاران گرانقدر ایشان همه ساله در ایام محرم یکپارچه سیاه پوش و عزادار می‌شود.
لباس‌های عزا، بیرق‌های مشکی، خیمه‌های افراشته، چشم‌های به ماتم نشسته و صدای طبل و سنج و زنجیر از جمله آئین‌های ماه محرم است که با تفاوت‌هایی هر سال در سراسر ایران اسلامی با شور و حال خاصی برگزار می‌شود.
تاریخ به خوبی بر ارادت ویژه مردمان خطه سیستان و بلوچستان به اهل بیت (ع) گواهی می‌دهد که در هر شرایطی برای حفظ آرمان‌ها و توسعه تفکر اهل بیت عصمت و طهارت (ع) تلاش کرده‌اند.
تاریخ و تمدن کهن اقوام ساکن در سیستان و بلوچستان و عشق و علاقه مردمان این دیار به ائمه اطهار (ع) سبب شد در مدت کوتاهی پس از واقعه تلخ کربلا وقتی خبر به گوش مردم سیستان رسید جان برکف برای خونخواهی امام حسین (ع) مهیا شده و با قیامی اسلامی و مقتدرانه حاکم ملعون وقت سیستان را که اتفاقا برادر ابن زیاد بود فراری داده و نخستین قیام به خونخواهی سرور و سالار شهیدان را در تایخ ثبت کردند، عزاداری در شهادت امام حسین (ع) و یاران با وفای ایشان از همان روزهای نخست بعد از واقعه کربلا و روز عاشورا در این منطقه آغاز شد.
آئین عزا در منطقه سیستان
پژوهشگر ستاد میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان پیرامون آیین‌های سنتی عزاداری محرم در منطقه سیستان بیان کرد: مراسم سیاپوشی، مشعل گردونی، علم گردانی، گلدسته و تابوت گردانی، سقایی، شووی یا شبی گردونی، چاووشی، محتشم خوانی، سینه زنی و دورخوانی، زنجیر زنی، نوحه بحرطویل، نوحه جوش پاوکا، نوحه شنستکا(نشسته)، روضه‌خوانی زنان و نذورات مختلف پخت حلیم و شعله زرد، امتناع مردم سیستان از پخت غذا در سه روز قبل از واقعه عاشورا، پشت‌بام رفتن ریش‌سفیدان و تلاوت قرآن و ذکر دعا برای اعلام رسیدن ماه محرم و برگزاری مجالس روضه و عزاداری در منازل از جمله آداب خاص مردم سیستان در ماه محرم و ۱۸ روز پس از آن است.
محمدعلی ابراهیمی در گفت‌وگو با خبرنگار ایرنا افزود: در عزاداری تاسوعا و عاشورا که از بامداد آغاز و تا عصر ادامه دارد هیات‌ها با حرکت از مقابل حسینیه‌ها و تکایا با نوحه‌خوانی و سینه‌زنی به سمت امامزاده‌ها وگلزار شهدا هر منطقه رفته و در این محل به عزادارای می پردازند، خیل عظیم جمعیت که یک پارچه سیاه‌پوش هستند شور خاصی به آیین عزاداری می‌دهند و بیشتر خیابان‌های منتهی به امامزاده‌ها و گلزار شهدا مملو از سوگوارانی است که در دسته‌های سینه‌زن و زنجیرزن حرکت می‌کنند.
وی ادامه داد: یکی از رسوم سیستانی‌ها موضوع ( چووه شی یا چاووشی) است که عموما یکی از پیرمردان یا مداحان با صدای حزن‌انگیز و زیبا اشعاری در راستای قیام عاشورا را می‌خواند و مردم و جمعیت را آماده سینه‌زنی و شروع مراسم می‌کند.
پژوهشگر ستاد میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان اظهار کرد: در بین سیستانی‌ها مرسوم است که از شب چهارم محرم به بعد از حسینیه‌ها، دسته‌های عزا به صورت سینه‌زنی و زنجیرزنی برای عرض تسلیت به مساجد و تکایای دیگر می‌روند، آنچه در این بین خیلی مهم و حزن‌انگیز است زمان رسیدن ۲ دسته زنجیرزنی به هم است که مداحان و پیرغلامان با خواندن اشعاری به صورت (نوحه و پاسخ نوحه) اجرا و همچنین به همدیگر بابت عزای حسینی تسلیت می‌گویند که این صحنه بسیار حزن‌انگیز است.
"خیمه‌سوزان" نمایش اوج مظلومیت اهل بیت(ع)
وی گفت: ظهر عاشورا آیین "خیمه سوزان" نیز با حضور عزاداران و سوگواران حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) در شهرهای مختلف منطقه سیستان برگزار می‌شود، در این آیین تعزیه حادثه عاشورا به یاد مظلومیت و غربت سید و سالار شهیدان حضرت ابا عبدالله الحسین(ع) و ۷۲ یار با وفایش به اجرا در می‌آید و عزاداران در سوگ این حادثه عظیم اشک ماتم می‌ریزند.
ابراهیمی تاکید کرد: در این مراسم به یاد آتش‌گرفتن خیمه‌های سید و سالار شهیدان در حادثه عاشورا، آیین خیمه‌سوزان اجرا می‌شود و خیمه‌هایی به صورت نمادین به آتش کشیده می‌شود تا اوج مظلومیت اهل بیت(ع) به نمایش درآید.
وی با بیان اینکه عاشورا را می‌توان از جمله بزرگترین آیین های دینی مردم سیستان دانست، افزود: از مهمترین بخش‌های این آیین تابوت‌گردانی است که به منزله تشییع پیکر امام حسین (ع) در این روز است، تابوت‌گردانی در نقاط مختلف کشور در اشکال و صورت‌های گوناگونی دیده می‌شود، این حرکت به عنوان یکی از مواریث فرهنگی طی دوران متمادی به تدریج شکل گرفته و به صورت سینه به سینه از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است.
پژوهشگر ستاد میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان ادامه داد: سقاخوانی اوج ارادت مردم این خطه را به حضرت اباعبدالله (ع) نشان می‌دهد بطوریکه در این ایام ارادتمندان به امام حسین (ع)در حالیکه با یک دست مشک آب و با دست دیگر کاسه ای در دست دارند به یاد تشنه لبان کربلا، عزاداران را سیراب می کنند، از سوی دیگر سقا شدن نیز نشان دهنده اوج ارادت مردم این خطه به حضرت است.
آئین عزای محرم در منطقه بلوچستان
وی به آئین عزای محرم در منطقه بلوچستان اشاره کرد و گفت: مردم اهل تسنن سیستان و بلوچستان در ایام شهادت امام حسین (ع) آئین‌های خاصی را از جمله خرج‌دادن (اطعام‌دادن) و کمک به فقرا اجرا، و در شهرهای جنوبی استان در منطقه سرحد و مَکُران علاوه بر شیعیان، بسیاری از برادران و خواهران اهل‌سنت نیز با حفظ حرمت ماه محرم و ایام سوگواری سرور و سالار شهیدان حسین بن علی(ع) در آیین‌های ویژه شرکت می‌کنند.
ابراهیمی با بیان اینکه مردم اهل سنت در احترام به ماه محرم از برگزاری مراسم ازدواج و جشن‌های شادی خودداری می‌کنند، ادامه داد: در ایرانشهر و بزمان شیعیان بلوچ رسومات خاص خود را دارند با آغاز اولین روز از ماه محرم امامان جمعه، پیش‌نمازان مساجد و ملایان با سخنرانی در مساجد و محافل مذهبی، مردم را از اهمیت این ماه آگاه می‌کنند و با روایت احادیث مختلف سعی می‌کنند مظلومیت امام حسین (ع) و نقش وی در اسلام و همچنین عظمت این ماه پر برکت را به نمازگزاران منتقل کنند.
وی بیان کرد: بیشتر مردمان بلوچستان و برادران و خواهران اهل تسنن روزهای تاسوعا و عاشورا روزه می‌گیرند، آنها بر این باورند که گرفتن روزه در این ایام اجر و ثواب بسیاری دارد.
پژوهشگر ستاد میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری سیستان و بلوچستان گفت: یکی از این رسوم قابل توجه که از گذشته‌های بسیار دور در دلگان که مردم آن از دوست‌داران مکتب اهل بیت عصمت و طهارت (ع) هستند، رواج داشته «خرج امام» است، به این صورت که بانی مجلس که عموما از افراد ریش‌سفید و یا معتمد روستا بوده مردم را قبل از نماز مغرب و عشا جهت عزاداری حضرت امام حسین (ع)به منزل خود دعوت و علاوه بر خرج دادن و پخش نذورات مراسم روضه‌خوانی و نوحه‌خوانی با حضور اهل سنت و تشیع برگزار می‌کند.
منبع: ایرنا