هزارک - ابیانه نقطه ای خوش منظره و خوش آب و هوا که دارای موقعیت طبیعی مساعد و نیز قدمت تاریخی چهار هزار ساله می باشد. در دوره صفویه، هنگامی که شاهان صفوی برای ییلاق به نطنز می رفتند، بسیاری از نزدیکان آنها و درباریان ترجیح می دادند در این روستا اقامت نمایند.
به اعتبار معماری بومی و بناهای تاریخی پرتنوع آن، از روستاهای مشهور ایران است. ابیانه با آب و هوای معتدل، دارای موقعیت طبیعی مساعدی است. این روستا در تاریخ ۳۰ مرداد ۱۳۵۴ با شماره ثبت ۱۰۸۸ به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است. در این روستای سرخ رنگ، حال و هوای خاصی جریان دارد؛ معماری بومی ابیانه جالب توجه است و بناهای تاریخی آن نیز بسیار متنوع هستند. از نظر مذهبی نیز المان های مختلفی در این روستا می بینید؛ بقایای یک آتشکده، مسجد جامع و امامزاده ای که از قداست و احترام خاصی در منطقه برخوردار است. پوشش مردم روستا نیز از جاذبه های آن به شمار می رود و توجه تازه واردان را به خود جلب می کند.
تاریخچه
ابیانه در گویش محلی مردم این روستا ویونا (Viuona) گفته می‌شود که تشکیل شده از دو قسمت وی (vi) یعنی بید و ویانه (viyane) که بیدستان نام دارد و گویا در زمان‌های دور در سرتاسر روستای ابیانه درخت بید وجود داشته است. تا به حالا مدرکی پیدا نشده است که بتوان قدمت این روستای تاریخی را رقم زد. اما محققان و باستان‌شناسان بر این باورند که این روستا، حدود ۱۵۰۰ سال قبل به وجود آمده و یکی از مکان‌های تاریخی کشور ایران است که شهرت جهانی پیدا کرده است.
معماری
بافت ساختاری خانه های روستا، حلزونی شکل بوده که مربوط به سه دوره سلجوقیه، صفویه و قاجاریه می باشد. بیشتر خانه ها به شکل مکعب با درب و پنجره مشبک چوبی ساخته شده که به صورت پلکانی بر روی هم قرار گرفته است. ساختمان های کهن روستا، با پوششی از خاک سرخ رنگ، در شیب یکنواخت دامنه خاکستری کوه، دیده می شود. این خاک سرخ، خاصیتی در بر دارد که هر چه باران بخورد محکم تر می شود.
خانه‌ها با آجر و خشت ساخته شده‌اند و از اتاق‌هایی زیبا با پنجره‌های چوبی به شکل ارسی، ایوان و طارم‌های چوبی تشکیل شده است. همه‌ی این موارد به جذاب شدن روستای ابیانه کمک فراوانی کرده است. نمای خانه‌ها را با استفاده از خاک رس درست کرده‌اند که از معدنی در نزدیکی روستا تهیه می‌شده است. از نظر مهندسان و معماران، دیگر نمی توان روی دیواره‌ی کوه کرکرس، خانه بنا کرد. به همین دلیل مردم روستا به این فکر افتادند برای اینکه بتوانند محصولات کشاورزی و نیز دام‌های خود را ذخیره کنند، داخل تپه‌هایی که نزدیک اتوبان وجود دارد، مکان‌هایی را درست کنند.
محله های ابیانه
برای آنکه این روستا را بشناسید بهتر است اطلاعاتی در مورد نام محله های روستا داشته باشید. ابیانه 3 محله اصلی دارد:
- هِرده _ پایین ده
- محله یوسمون
- محله پَل _ بالاده
محله یوسمون و محله پل، محلات بالای ده هستند و به قولی ارباب نشین بوده اند. محله هرده در شرق ده واقع شده است و از میان ده (میون ده) تا غرب و جنوب ده نیز محلات بالای ده خوانده می شود.
منبع: تاپ توریست