بیت خوانی، دوبیتی خوانی، چاربیتی خوانی، یا چاربیدی خوانی  انواعی از اجرای آوازی هستند که به اشکال مختلف در برخی از نواحی ایران متناسب با گویش ها و مقام های خاص آن مناطق اجرا می شوند‌.
در منطقه کتول به این شیوه آواز " بیدخوانی" می گویند که بر اساس ردیف آوازی موسیقی مقامی کتولی و با دوبیتی های کتولی خوانده می شود. بیدخوانی ، با فرم خاصی از نشستن اجرا می گردد و بیدخوان از کشمکش انسان با زندگی و طبیعت و رازهای درونی اش روایت می کند. بیدخوانی بعنوان قدیمی ترین نوع آواز در منطقه کتول برگرفته از نوع کار و سبک زندگی مردم این ناحیه بوده است.

چوپان ها و گالش ها به هنگام کار برای رفع خستگی خود و آرامش دام ؛ نواهایی را با ساز شمشاد ونی می نواختند و یا آوازهایی را با خود زمزمه می کردند. بیدخوانی نیز یکی از هنرهای آنها بوده است. این آوازها همواره و در همه مراحل کار و تلاش دامداران و کشاورزان قابل مشاهده بوده است. چنانکه این الحان و نغمه ها آرامبخش جان و موجب افزایش توان و کیفیت کار آنان بود. کاربرد دیگر بیدخوانی، اجرا در مراسم جشن و سرور بوده است. در منطقه کتول رسم بر این است که در جشن ها؛ عروسی ها و شب نشینی ها هنرمندان گردهم آمده، با ساز و آواز خویش به مجالس و محافل رونق می بخشند وحاضران از هنر آنها لذت می برند.

مقام های مورد استفاده در بیدخوانی:

هرایی ها
راست مقام ها
کله کش ها
ریزمقام ها

هرایی:

به معنای "ناله ای از تَه دل" می باشد. آواز جاودانه هرایی به راستی آسمانی است. خوانندگان در اجرای این آواز، معمولا از دوبیتی های دینی و مذهبی استفاده می کنند. این مقام مقدمه ردیف آوازی موسیقی کتول می باشد.
هرایی ها به چند دسته تقسیم می شوند:
کوتّا(کوتاه)
وسط
بلند
بلندکشیده
دِبند(دوبند)

لازم به ذکر است که برخی از فرم های آواز هرایی منسوب به خنیاگرانی مانند "علی سیاه" از روستای محمدآباد کتول و "علی اصغرکرد" از روستای پیچک محله کتول می باشد و بنام آنها نیز مشهور گردیده است و جزو هرایی های کوتاه می باشد.

راست مقام

به معنای مقامی سرراست و آسان است. شیوه ی اجرای این مقام به صورت پرشتاب میباشد و در ردیف آوازی موسیقی کتول بعداز آواز هرایی اجرا می شود.

راست مقام ها به چند دسته تقسیم می شوند:
کوتاه
بلند
دوبند

بعضی از آنها منسوب به خنیاگرانی است که بنام آنها مشهور گشته اند مانند:

اَیاگالش: یحیی
حسن خانی
علی سیا
اِسمالِ نادعلی از پیچک محله
اِستاغلام از پیچک محله
محمد صفرقره از مزرعه کتول

برخی براساس نوع کار نامگذاری شده اند مانند:
تَه کُندِسی

برخی عاشقانه هستند مانند:
بادامی
شیرین جان
داد بیداد یا مشتی جان
بعضی از آنها منسوب بنام طوایف ساکن در کتول هستند، مانند: پلنگا

و برخی هم، برگرفته از آیین هایی همچون سوگواری می باشند؛ مانند: سَرگریه

بسیاری دیگر نیز زیر مجموعه این مقام ها هستند. خوانندگان هنگام اجرای راست مقام ها معمولا از دوبیتی های عاشقانه و یا از توصیف زیبایی های طبیعت کتول استفاده می کنند.

کله کش:

در گویش کتولی کله کش را جاده دامنه کوه که رو به سمت بالاست می گویند. در موسیقی مقامی کتول کله کش به معنی آوازی است در اوج و بسیار بلند و کشیده که دارای حزنی نفسگیر و ژرف می باشد و در ردیف آوازی موسیقی کتول بعداز هرایی و راست مقام خوانده می شود. کله کش ها نسبت به هرایی ها آواز کشیده تری دارند. یعنی طول ادای کلمات و جملات آنها بلند و کشیده است و مهمترین تفاوت آنها با هرایی ها دراین است که در آواز هرایی، کشش روی پیشوندها و پسوندها انجام می شود ولی در آواز کله کش، کشش ها روی لغات در شعر اجرا می شود.

اقسام کله کش:
کوتاه
وسط
بلند
دوبند

برخی از کله کش ها نیز منسوب به خنیاگرانی است که بنام آنها ثبت و مشهور گشته اند مانند:

کله کش بلند: علی محمدصنم از قوشکرپی
کله کش بلند:  مندلی گلی از الازمن
کله کش بلند: علی سیا از محمد آباد کتول

برخی نیز عاشقانه هستند مانند کله کش وسط که به " لَیلا تَلّان" معروف است.

برخی از کله کشها هم براساس نوع کار نامگذاری شده اند: یکی ازکله کش های بلند که به مقام کوچ معروف است و کله کش دوبند که به مقام " پَل گیری: مرزبندی" شهرت دارد.

ریزمقام:

ریزمقام ها دو دسته اند:
دسته اول:
ریزمقام هایی که برگرفته و منشعب از مقام های اصلی آوازی منطقه کتول هستند و به عنوان مقام های فرعی در ادامه مقام های اصلی خوانده می شوند و بطور کلی گونه ی خلاصه شده ای از مقام های منطقه هستند که برخی از آنها به فراموشی سپرده شده است.

دسته ی دوم: شامل ترانه ها و شادمانه های کتولی می باشد.

شیوه های اجرای بیدخوانی:

تک خوانی
گلو به گلو خوانی
نی بید
دِتابید
کِمانچه بید

برخی از بیدخوانان برجسته و شاخص کتول:

زنده یاد علی اصغر اصلانی کتولی(علی اصغرکرد) پیچک محله

(زنده یاد علی عرب علی سیا) محمدابادکتول

زنده یاد علی محمد تجری(علی ممد صنم) قوشکرپی

زنده یاد حسین مهاجرکتولی(خدادادی) ، معروف به حسین کتول؛ فرزند خدابخش؛ محمدابادکتول(۱۲۸۷- ۱۳۲۶)

مرحوم محمدعلی خسروی کتولی(رنگرز)، فرزند علامرضا؛ پیچک محله

مرحوم علی محمد کتولی(فرزند ملا عباس) پیچک محله

مرحوم ولی خسروی کتولی(ولی علیرصا) پیچک محله

مرحوم شعبان اصلانی کتولی فرزند جعفر

مرحوم محمدحسین خسروی کتولی فرزند رضا

مرحوم اسماعیل اصلانی کتولی (اسمال نادلی)

مرحوم حاج رجب اصلانی کتولی  فرزند عباس

مرحوم محمدعلی ملک حسینی (مندلی گلی) روستای الازمن(۱۲۹۴- ۱۳۳۸)

مرحوم اسماعیل خراسانی فرزند حبیب(وفات ۱۳۳۷)

مرحوم حاج قربان اصلانی کتولی فرزند جعفر(۱۲۸۶- ۱۳۵۴)

مرحوم سیدنعمت اله حسینی فرزندتقی روستای تاویر(۱۳۰۲- ۱۳۴۸)

مرحوم حاج مهدی ملک حسینی(۱۳۰۶- ۱۴۰۰)

مرحوم خیرالله اصلانی کتولی (خیرالله کتول)
فرزند شعبان(۱۳۰۸- ۱۳۶۳)

مرحوم علی حسین قنبری فرزند علی محمد(۱۳۱۱- ۱۳۹۸) روستای تاویر

مرحوم حاج علی اصغر خسروی کتولی(اصعراستاعلام) (۱۳۱۶- ۱۳۹۷)

مرحوم قربانعلی اصلانی کتولی(قربو)
(۱۳۱۷- ۱۳۹۰) فرزند شیرعلی

مرحوم علی اصغر اصلانی کتولی(اکبرکتول) فرزند درویشعلی(۱۳۱۹- ۱۳۷۹)

حاج موسی ملک حسینی فرزند خداداد(۱۳۲۳)

علی اکبر اصلانی کتولی(اپرقربو) ۱۳۳۳؛ فرزند قربان

حاج درویشعلی خسروی کتولی فرزند عشور(۱۳۳۶)

در مورد استفاده از تحریر در موسیقی کتول باید گفت که در اجرای مقام های آوازی منطقه کتول، تحریر هم در ابتدای آوازها وجود دارد و نیز از تحریرها بین هجاهای شعری و خاتمه جملات هم استفاده میشود. ونیز استفاده از کلماتی مانند" دادبیداد" " لیلاجان" "شیرین جان " " صنم جان" و " مشتی جان" که نقش تکمیلی روندِ نغمات را دارند ؛ معمولا در اول، وسط و آخر بکار برده می شوند.

فیلیمی از بیدخوانی توسط مرحومه سکینه دَنکوب

مقام اول: کَلِّه کَشِ بِلَند(مقام کوچ)
مقام دوم: هِراییِ کوتاه(علی سیاه)

تالیف: محمد رضا برزگر