ویژگی های نوروزخوان و نوروزخوانی

زمان اجرای نوروزخوانی آغاز کار نوروزخوانان از اواسط اسفندماه؛ یعنی سرآغاز رویش و برآمدن گل پامچال و بنفشه بود. در سال هایی که زمستان زودتر از موعد معمول به پایان می رسید و اسفندماه حال و هوایی بهاری داشت، حرکت نوروزخوانان و شروع کارشان زودتر از موعد مقرر آغاز می شد. در صورت سرمای شدید در اسفندماه، نوروزخوان ها کار خود را قدری دیرتر شروع می کردند و برخلاف سنت معمول ناچار می شدند تا چند روز پس از آغاز سال نو نیز به نوروزخوانی ادامه دهند. در حالی که همواره براساس ست های تثبیت شده، آغاز سال نو به منزله ی پایان کار نوروزخوانان تلقی می شد. نوروزخوانان در بیشتر جای ها، کار خود را با شروع سپیده آغاز می کردند و هنگام غروب خاتمه می دادند. در برخی نقاط ازجمله استارآباد، تالقان و بخش های مرکزی مازندران کار نوروزخوانان تا پاسی از شب ادامه می یافت. از همین رو فانوس وسیله ای اساسی در پیشبرد کار نوروزخوانان بود.

 نوروزخوانی در محرم.

زمانی که عید نوروز با ماه محرم هم زمان می شد، نوروزخوانان، با تغییر بخشی از اشعار، به ذکر مصیبت ائمه می پرداختند و به اصطلاح امام خوانی می کردند (نک. فصل آیین ها، مراسم و راویان دینی - مذهبی، سرشناسه ی امام خوانی).

بهار آمد درختان بارو ميوه

عروس قاسمت گردیده بیوه

 بهار آمد درختان می خورن آب

 سکینه از عطش گردیده بی تاب

بهار آمد که بره می خوره شیر

گلوی اصغرت تیر می خوره تیر

 شب اول عروسیش عزا شد

 عروسش مبتلا شد

 به کف از خون او جای حنا شد

 قضا این دست و پا شد

صل على محمد

 صلوات بر محمد

حوزه ی فعالیت نوروزخوان ها

 با توجه به اینکه کار نوروزخوان ها حدود پانزده روز ادامه می یافت، آنها هرسال و براساس روال همیشگی، حوزه ی خاصی را شامل چند آبادی انتخاب و تلاش می کردند تا پس از شناخت منطقه ی مورد نظر همه ی خانه ها را زیر پوشش کار و هنر خود قرار دهند. طبیعی است که سرما و به ویژه بارندگی شدید، که همواره بخشی از واقعیت آب و هوایی مناطق مورد بحث است، کار نوروزخوانان را با دشواری مواجه می ساخت و از سرعت عمل آنها می کاست. با این حال، هرنوروزخوان، با مهارت خاصی، تلاش می کرد تا درچنین وضعیتی، با جرح و تعدیل اشعار و آوازهای خود وقت و زمان بندی خود را تنظیم کند تا بتواند به همه ی روستاها و خانه های پیش بینی شده سر بزند.برخی افراد علاقه مند و مهمان نواز از نوروزخوان های غیرمحلی، برای اقامت شبانه دعوت می کردند.

منبع: دانشنامه ی تبرستان و مازندران

نويسنده: جهانگیر نصری اشرفی