هزارک - ۳۰۰ نوع غذای محلی در گیلان شناسایی شده که با ثبت تازه شیوه تهیه سنتی شیرینی کاکا(کویی‌کاکا)، مهارت سنتی پخت بورانی پلو (بورانیَه پلو)، ماهی لونگی (مویَه لَوَنگی)، باسترما پلو(باسترمَه لونگی) آستارا و باورهای مربوط به آنها، پخت زِرَینَه نون (نان زِرَن، زِرَنگ، زَرین) تالشی و مهارت سنتی فرآوری چای(دس چای) ۳۳ شیوه پخت از این غذاها در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
جغرافیای تغذیه امروزه از اهداف پرطرفدار و پردرآمد در کشورهای پیشرو در صنعت گردشگری محسوب می‌شود؛ اهمیت این مساله تا آنجاست که شبکه شهرهای خلاق یونسکو، خوراک شناسی را نیز در کنار ۶ حوزه خلاق دیگر از جمله صنایع دستی، هنرهای بومی، هنرهای رسانه‌ای، فیلم، طراحی، ادبیات و موسیقی پوشش می‌دهد.
رشت از سال ۹۴ در کنار آدلاید استرالیا، بارسلونا از اسپانیا، برگن از نروژ، بوداپستِ مجارستان، دیترویتِ آمریکا، لیورپولِ انگلیس، رمِ ایتالیا، مونته ویدئو از اروگوئه، سالوادورِ برزیل، سنگاپور و۲۲ شهر دیگر از ۴۶ کشور جهان به عضویت شبکه شهرهای خلاق جهان پیوست؛ پخت تیان‌حلوا خشک بیجار، خورش ترش واش، سیاه‌پلو لنگرود، بادمجان شکم‌پر، پنیر برشته، کالکباب، باقلاوابیج از جمله مواردی است که در فهرست آثار ملی به ثبت رسیده است.
ثبت ۱۱۱ میراث ناملموس گیلان در فهرست ملی
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان با اعلام ثبت ۱۵ اثر معنوی در فهرست ملی بیان کرد: با ثبت این تعداد از آثار ناملموس استان که بیشتر آنها مربوط به مهارت پخت غذاهای محلی گیلان است، رقم ثبت آثار معنوی استان در این فهرست به ۱۱۱ اثر افزایش یافت.
ولی جهانی در گفت و گو با خبرنگار ایرنا یکی از مزیت‌های برندینگ را تسهیل در تصمیم‌گیری گردشگران عنوان و بیان کرد: فرهنگ و آداب مربوط به پخت و پز از جایگاه ویژه ای در بین فرهنگ عامه مردم گیلان برخوردار است و این امر موجب شده تا ۳۳ اثر از بیش از یکصد اثر ناملموس گیلان در فهرست میراث ملی کشور به فرهنگ آشپزی این سرزمین اختصاص یابد.
وی اظهار داشت: تعداد ۱۵ اثر میراث ناملموس گیلان اعم از شیوه تهیه سنتی شیرینی کاکا(کویی‌کاکا)، مهارت سنتی پخت بورانی پلو (بورانیَه پلو)، ماهی لونگی (مویَه لَوَنگی) و باسترما پلو(باسترمَه لونگی) آستارا و باورهای مربوط به آنها، مهارت سنتی پخت زِرَینَه نون (نان زِرَن، زِرَنگ، زَرین) تالشی و مهارت سنتی فرآوری چای(دس چای) در فهرست آثار ملی ناملموس کشور قرار گرفتند.
جهانی ادامه داد: آئین برداشت پیله تر ابریشم(کچ چینی-کژچینی)، آئین سنتی عَلَم جوش(عَلَم جوشَه، عَلَم پَرَه) آستارا و باورهای مربوط به آن، مراسم انتخاب میراب(سنت مِراب گیری)، پیراهن زنان و مردان تالشی(شَی، شَی ای، شای، شِی)، روسری چهارگوش طرحدار تالشی(کَلَغی، کلغه، کلغی ای، دویَغ)، دامن زنان و شلوار مردان تالشی (شالو، شوار، شُلار)، روسری حجاب یا عرقچین تالشی(چمبَه، چامبَه، چانگول توکا)، جوراب مردانه و زنانه تالشی(گواَوِ، گواَفِ، گورَوِ، پوپو)، آئین یاوری کشاورزی هم آثار دیگری است که به تازگی در فهرست آثار معنوی ملی به ثبت رسیده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گیلان بیان کرد: شهر رشت در سال ۱۳۹۴ به عنوان تنها شهر خلاق خوراک در فهرست شبکه شهرهای خلاق یونسکو قرار گرفت که این موضوع سبب شد ظرفیت گردشگری استان را بعنوان مقصد گردشگری فرهنگی با محوریت فرهنگ خوراک افزایش دهد.
وی اظهار داشت: برگزاری جشنواره‌های تخصصی در گیلان با هدف ترویج فرهنگ و آداب سنن مناطق مختلف گیلان و جذب گردشگران داخلی و خارجی در شهرستان های مختلف استان برنامه‌ریزی شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان گفت: از ابتدای سال ۱۴۰۱ تاکنون جشنواره‌های متنوعی نظیر چای در املش، بهارنارنج در لنگرود، توت‌فرنگی و سوسن چلچراغ در رودبار، کوچ عشایر در رضوانشهر و تالش، گلاب‌گیری در شفت و چندین جشنواره دیگر با استقبال چشمگیر گردشگران برگزار شده که این استقبال می‌تواند موجب رونق گردشگری و به تبع آن توسعه اقتصادی و حفظ ارزش‌ها و آداب و سنن محلی شود.
جهانی از برنامه‌ریزی برای برگزاری کارگاه‌های آموزشی در این راستا خبر داد و گفت: ۱۰ کارگاه آموزشی تخصصی و تجربه گرایانه در زمینه های مختلف نظیر ژئوتوریسم، آشنایی با زندگی عشایری، ادوات آشپزی، طبیعت‌گردی و همچنین کوه‌نوردی توسط موسسات آموزشی برنامه ریزی شده است.
مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی گیلان با تاکید بر اهمیت حفظ ارزش‌های اجتماعی، سنت‌ها، آداب و رسوم، روش‌ها و جنبه‌های کارکردهای انسانی افزود: گیلان ذخایر فرهنگی بی‌نظیری دارد که حفاظت و صیانت از آنها بسیار حائز اهمیت است و این اداره‌کل با جدیت فراوان برای حفظ و پاسداری این گنجینه‌های با ارزش فرهنگی برنامه‌ریزی‌های لازم را در دستور کار قرار داده است.
کسب رتبه در جشنواره های غذا
پانزدهمین جشنواره آش ایرانی در ماه‌های اخیر در زنجان با شرکت ۱۳ استان در قالب ۳۲ غرفه و همچنین نمایشگاه‌جانبی صنایع دستی برگزار شد و در این جشنواره زهره اسدپور رحیم‌آبادی از گیلان رتبه سوم مشترک را بدست آورد.
بر اساس کسب این رتبه مدیرکل میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی گیلان بیان کرد: با توجه به اینکه شهرستان و شهر رشت به عنوان شهر خلاق غذا در سال ۱۳۹۴معرفی شده است، حمایت از افرادی که در این زمینه فعالیت می کنند از اهداف این اداره کل است.
یونسکو به‌عنوان سازمان آموزشی، علمی و فرهنگی از سال ۲۰۰۴ شبکه شهرهای خلاق را با هدف قرار دادن خلاقیت و صنایع فرهنگی در مرکز برنامه‌های توسعه محلی و همکاری‌های بین‌المللی مطرح کرد. شبکه شهرهای خلاق یونسکو، هفت حوزه خلاق صنایع دستی، هنرهای بومی، هنرهای رسانه‌ای، فیلم، طراحی، خوراک‌شناسی، ادبیات و موسیقی را پوشش می دهد.
تقویت خلاقیت، تولید، توزیع و بهره‌مندی از محصولات و خدمات فرهنگی در سطح محلی، ترویج خلاقیت و بیان خلاقانه به‌ویژه در میان اقشار آسیب‌پذیر از جمله زنان و جوانان، افزایش دسترسی به زندگی فرهنگی و شرکت در آن و نیز بهرمندی از محصولات فرهنگی، تلفیق صنایع فرهنگی و خلاق در برنامه‌های توسعه محلی اهداف شبکه شهرهای خلاق یونسکوست.
رشت؛ شهر خلاق خوراک‌شناسی (Gastronomy)
گردشگری غذا یکی از جاذبه های روستاهای گیلان است و رسوخ این جاذبه بومی در رستوران های استان سبب شد رشت در سال ۹۴ به‌عنوان شهر خلاق خوراک‌شناسی (Gastronomy) در یونسکو به ثبت برسد.
پیش از آن هم ۳۶ شهر خلاق خوراک از ۲۸ کشور جهان انتخاب شده بودند و کرمانشاه بعد از رشت به عنوان دومین شهر خلاق خوراک ایران و در کنار شهرهای اصفهان و بندرعباس به عنوان شهر خلاق صنایع دستی، و شهر سنندج به عنوان شهر خلاق موسیقی به عنوان پنجمین شهر ایران در شبکه شهرهای خلاق عضو شد.
از دلایل ثبت این شهر به‌عنوان شهر خلاق خوراک استفاده از مواد غذایی محلی و متناسب فصل، منابع غذایی طبیعی غنی همراه با فرهنگ محلی منطقه می‌توان نام برد؛ آشپزی رشتی نه تنها دستور غذاهای قدیمی، بلکه روش‌های آشپزی و استفاده درست از وسایل را نیز انتقال داده است. بنابراین در رشت به‌عنوان شهر خلاق با یک فرهنگ منحصر به‌فرد غذایی روبرو هستیم.
با ثبت شهر رشت به‌عنوان شهر خلاق خوراک، ایجاد موزه غذای محلی در حفظ و ترویج محصولات و دستور غذایی محلی از جمله فرهنگ غذایی بومی گیلان، حمایت از تحقیق و توسعه در زمینه غذا و تغذیه از طریق شبکه‌ای از دانشگاه‌ها و مراکز تحقیقات، توانمندسازی زنان، گروه‌ها و افراد آسیب‌پذیر در زمینه فرهنگ، امور اجتماعی و اقتصادی با ارائه آموزش‌ها و فرصت‌های شغلی بیشتر به آنها همکاری با سایر شهرهای خلاق خوراک‌شناسی از راه تبادل دانش، تجربیات و انجام ابتکارات مشترک مد نظر است.
گیلان از استان‌هایی است که برخلاف روند مهاجرت روستانشینان همچنان دارای درصد جمعیت روستایی بالاتری به نسبت کشور است؛ فضای گیلان نسبت به سایر استان‌های شمالی بکرتر مانده و روستاهای آن تا حدود زیادی دستخوش تغییر نشده و می توان با آمایش، کارشناسی و برنامه ریزی با تاکید بر غذاهای بومی و محلی از آنها در راستای توسعه گردشگری روستایی بهره گرفت.
منبع: ایرنا