هزارک - برگزارکنندگان اولین جشنواره ملی عودنوازی قشم روز سه شنبه بیست و ششم دی ماه با برگزاری یک نشست رسانه ای که با حضور دبیر هنری و دیگر دست اندرکاران این رویداد در فرهنگسرای ارسباران تهران برگزار شد، به تشریح برنامه های خود در حوزه اجرایی این جشنواره پرداختند.
جشنواره ای که می توانند بین المللی شود
علی ثابت نیا رییس اولین جشنواره ملی عود نوازی قشم در ابتدای این نشست خبری ضمن قدردانی از دست اندرکاران این رویداد موسیقایی بیان کرد: بعد از اعلام نیاز معاونت اجتماعی فرهنگی سازمان منطقه آزاد قشم پیشنهاداتی برای برگزاری چند برنامه موسیقی از جمله اجراهای صحنه ای و محیطی به ویژه در حوزه موسیقی نواحی، دعوت از نوازندگان برجسته عرصه عود نوازی در حوزه بین المللی و در نهایت برگزاری این رویداد ارایه شد که در نهایت مجموعه در اولین گام تصمیم گرفت تا جشنواره ملی عود نوازی قشم پیش روی مخاطبان قرار گیرد. برهمین اساس پس از انتخاب اعضای ستاد برگزاری و انتخاب جناب استاد ارسلان کامکار از بهترین و شناخته شده ترین نوازندگان عود به عنوان دبیر هنری جشنواره فراخوان طراحی و اعلام شد. از آنجایی هم که ساز عود به صورت مشترک با کشور سوریه ثبت جهانی شده بود، مسوولان منطقه در نظر داشتند تا این محیط جغرافیایی پایگاهی برای هنرمندان عود نواز سراسر کشور شود. حتی پیشنهاداتی داشتیم که نام این رویداد «عید عود» باشد که بتواند مشتمل بر گردهمایی استادان و نوازندگان موسیقی باشد.
وی افزود: نوازندگان چیره دستی در حوزه عودنوازی از مرز سیستان و بلوچستان تا استان بوشهر، هرمزگان و خوزستان وجود دارند که در همین حوزه می توانستیم شاهد برگزاری جشنواره خوبی در حوزه عودنوازی باشیم اما تصمیم ستاد برگزاری جشنواره این بود که رویداد مشتمل بر حضور همه هنرمندان عرصه عود نوازی در سراسر کشور باشد. این رویداد، فرصتی ارزشمند برای محک خوردن پتانسیل عود نوازی در کشور است به همین دلیل کلیت جشنواره در ۲ بخش «ردیف دستگاهی» و «نواحی» در رده سنی تا ۱۸ سال و ۱۸ سال به بالا پیش روی مخاطبان قرار خواهد گرفت و امیدوارم این جشنواره سر آغازی برای بین المللی شدن آن در رویدادهای بعدی باشد. چون ساز عود تنها سازی است که در ایران، کشورهای حوزه خلیج فارس و حتی اروپا معرفی خوبی شده و من امیدوارم برگزاری جشنواره ملی عودنوازی بتواند با تداوم و کیفی سازی به یک رویداد بین المللی تبدیل شود.
حال خوبی برای حضور در رویدادها نداشتم اما ...
ارسلان کامکار نوازنده پیشگام عرصه عودنوازی، آهنگساز و دبیر هنری اولین جشنواره ملی عودنوازی ایران درباره انگیزه های خود برای پذیرش این سمت گفت: موسیقی ایرانی در شرایط و اوضاعی است که هر ریسمانی از بالا به سمت ما بیاید به آن چنگ می زنیم تا خودمان را از این شرایط بالا بیاوریم، حکایت برگزاری این جشنواره ها هم پیرو ماجرایی است که توضیح دادیم. ضمن اینکه من اصلا حوصله چنین کارهایی را نداشتم ولی دیدم وقتی به خواسته های من احترام می گذارند پذیرفتم تا در این فضا حضور داشته باشم چون معتقدم هر اقدامی درباره اعتلای موسیقی ایرانی صورت می گیرد من استقبال می کنم و هرکاری از دستم بر بیاید انجام می دهم.
وی ادامه داد: من تجربه های اجرایی نداشتم و می توان گفت که برای اولین بار است در این جشنواره ها حضور پیدا می کنم. امیدوارم این رویداد شروعی برای آغاز جشنواره های دیگر در سازهای دیگر و حتی آهنگسازی باشد تا متوجه شویم چه استعدادهای نابی در کشور ما وجود دارد چون من واقعا نمی دانم در شهرهای مختلف غیر از ارتباطات کوتاهی که با هنرمندان شهرستانی دارم، چه افراد دیگری هستند که می توانم شاهد استعدادهای آنها باشم. این موضوع برایم بسیار جالب است که می بایست بیشتر و موثرتر از اینها صورت می گرفت.
جشنواره ملی عودنوازی قشم چرا برگزار می‌شود؟
ادریس راموز معاون فرهنگی، اجتماعی، گردشگری منطقه آزاد قشم با اشاره به برگزاری این رویداد موسیقایی توضیح داد: یکی از مصادیقی که در جزیره قشم برای گردشگران دارای جذابیت های فراوانی است حضور کلید واژه ای به نام «ریتم» است که این را شما در رفتار اجتماعی و فرهنگی مردم قشم مشاهده می کنید. فرآیندی که برگرفته از یک نظم است که حتی ریشه های تاریخی فرهنگی دارد. شما اگر تاریخ منطقه قشم را بررسی کنید خواهید دید که مردمان این منطقه فرهنگ و دانش بومی خود را به دیگر کشورها نیز صادر کردند. در این میان یکی دیگر از مصادیق ناملموس فرهنگی، بحث موسیقی است که ما در این بستر شاهد کثرت حوزه ساز عود و عودنوازی هستیم. به عبارتی اهالی قشم علاقه زیادی به این ساز دارند که در مراسم عزا و شادی مورد استفاده قرار می گیرد و دربرگیرنده ویژگی هایی است که از جهات زیادی می توان روی آنها تمرکز کرد.
وی با ارایه توضیحاتی درباره اقدامات انجام گرفته در حوزه معرفی هرچه بهتر قابلیت های فرهنگی هنری جزیره قشم در دل خلیج فارس به عنوان یک مکتب فرهنگی افزود: نظر به این میزان توجه مردم منطقه به موضوع عودنوازی و پس از ثبت ساز عود به نام ایران و سوریه و باز زنده سازی میراث ملموس و ناملموس جزیره قشم، تلاش کردیم تا نسبت به برگزاری جشنواره ملی عودنوازی در این منطقه اقدامات لازم را انجام دهیم. سنتی تاریخی که می بایست به نسبت گذشته به شکل پررنگ تری در فرهنگ مردم ایران و جزیره قشم معرفی شود تا بتوانیم به واسطه آن با کشورهای مختلف گفت‌وگوی میان فرهنگی داشته باشیم. اینها ابزار جهان شمولی است که باید بیشتر از این ها مورد توجه قرار گیرند تا شاهد مناسبات خلاق فرهنگی در حوزه دیپلماسی فرهنگی و اجتماعی باشیم.
معاون فرهنگی، اجتماعی، گردشگری منطقه آزاد قشم گفت: ما از مسیر برگزاری جشنواره ملی عودنوازی قشم به دنبال احیای سنت های فراموش شده قشم هستیم تا بگوییم فرهنگ و هنر همواره از آن ایرانیان است. ما در سطح بین المللی هم به دنبال این هستیم تا شرایطی را فراهم کنیم تا به واسطه برگزاری ملی این رویداد و شناسایی نقاط ضعف و قوت ها، دومین رویداد به صورت بین المللی برگزار شود. خوشبختانه این اتفاق حسی را ایجاد کرده که می توانند رویدادی برای آشتی و کنار هم بودن باشد؛ رابطه صمیانه ای که می توانیم آن را به کلیت جامعه نیز توسعه و ترویج کنیم. امیدوارم در سال های آینده نیز شاهد حضور هنرمندان سایر کشورها نیز در این جشنواره باشیم تا ثابت کنیم جزیزه قشم می تواند مبنا و مرکزی برای توسعه فعالیت های فرهنگی هنری منطقه جنوب کشور باشد.
تاثیرات حضور ارسلان کامکار در یک جشنواره ملی
کیوان فرزین مدیر اجرایی اولین جشنواره ملی عودنوازی قشم هم در بخش دیگری از این نشست رسانه ای درباره کم و کیف برگزاری این رویداد توضیح داد: یک جشنواره رقابتی دربرگیرنده ظرایف زیادی است، که اگر رعایت نشود می تواند به ضد خودش تبدیل شود. یعنی اثر فرهنگی مثبتی بر جای نمی گذارد. این نکات در حوزه اجرایی وجود ندارد، یک سری ریزه کاری و پختگی هایی لازم دارد که حضور جناب ارسلان کامکار در کنار ما آن را ارزشمند می کند. به هر حال این هنرمند تجربه سال ها زیست در محیط هنری کشور را دارد. او تجربه هایی داشته و دارد که در کنار مولفه مهمی چون بی حاشیه بودن، بعضا راه هایی را پیش روی ما ترسیم می کند که بسیار دارای اهمیت است.
این پژوهشگر افزود: بی تردید در برگزاری این جشنواره نقاط قوت و ضعفی وجود دارد که کارشناسان حوزه موسیقی و اهالی رسانه می توانند به ما گوشزدهای لازم را انجام دهند تا بتوانیم در رویدادهای بعد آن را مرتفع کنیم. به اعتقاد من جناب کامکار در این نشست شکسته نفسی کرد که گفت کاری را انجام نداده اند. اما من معتقدم تجربیات و راهنمایی که این هنرمند به ما داشتند تاثیر زیادی در شکل گیری فراخوان جشنواره ملی عودنوازی داشته است. به هر حال در این دوره ای که به واسطه شرایط اجتماعی و کرونا ما موزیسین ها از هم جدا شدیم برگزاری چنین جشنواره هایی می تواند در ایجاد همدلی کمک کند. متاسفانه این روزها برگزاری کنسرت های هنری در حداقل ترین شرایط ممکن قرار دارد. بنابراین جریان جشنواره عود نوازی می تواند نقطه امیدبخشی باش تا در یک حوزه خاص و در یک زمان خاص عده قابل توجهی از نوازندگان حوزه عودنوازی را دور هم جمع کند تا در برابر سبک های مختلف نوازندگی عود در مواجهه با یکدیگر قرار بگیرند. به عبارتی هم تاثیر بگیرند و هم تاثیر ببخشند.
مدیر اجرایی اولین جشنواره ملی عودنوازی قشم تصریح کرد: امیدوارم به واسطه برگزاری این جشنواره افراد و هنرمندان جدیدی به عرصه عودنوازی کشور وارد شوند. به هر حال ما اکنون شاهد هجوم تبلیغاتی گسترده ای در حوزه موسیقی تجاری هستیم که خیلی وقت ها فرصت تشخیص سره و ناسره را از ما گرفته است. به عبارتی این فرصت از ما گرفته شده که بتوانیم درست بفهمیم در دنیای موسیقی چه خبر است. شرایطی که برگزاری این جشنواره می تواند عنصر کمک دهنده ای برای توسعه و ترویج شنیدن موسیقی خوب باشد. البته که نقد چنین رویدادهایی یکی از بایدهای یک رویداد است که امیدوارم به واسطه شما منتقدان و اهالی رسانه این موضوعات مورد توجه قرار گیرد.
به هنرمندان گفتم نگران تئوری موسیقی نباشید
براساس این گزارش پس از صحبت دست اندرکاران اولین جشنواره ملی عود نوازی قشم، نوبت به بخش پرسش و پاسخ خبرنگاران درباره برخی از برنامه های این رویداد موسیقایی رسید.
ارسلان کامکار در پاسخ به این پرسش که آیا ستاد برگزاری جشنواره فارغ از فعالیت اجرایی به حوزه های علمی و پژوهشی هم توجه دارد؟ بیان کرد: طبیعی است که بنده از جمله نوازندگانی هستم که حسب علاقه ام به نوازندگی عود، به صورت علمی و دانشگاهی به دنبال حضور مستمر در این حوزه بودم. چون براین باور هستم این ساز قابلیت های فراوانی دارد که هم در حوزه های تک نوازی و هم در حوزه های ارکسترال می‌تواند مورد توجه قرار گیرد. اما به طور عمومی باید به شما پاسخ دهم، بله در همین سفری که به قشم داشتیم، هنرمندان فعال این عرصه نگران بودند که در این منطقه کارگاه آموزشی آن چنانی وجود ندارد که آنها بتوانند به واسطه مهارتشان در عرصه نوازندگی در بخش علمی نیز به توفیقاتی دست پیدا کنند. آنها اساسا پرسش می کردند آیا کاری که می کنند علمی است یا نیست؟ من هم در پاسخ آنها گفتم؛ تئوری در ابتدا عمل بوده و بعد تبدیل به تئوری شده است. پس نوازندگی اول است که شما آن را به بهترین شکل ممکن دارید، پس نگران نباشید چون اتفاق می افتد؛ البته ای کاش برای چنین افرادی کلاس های آموزشی وجود داشت که این هنرمندان بتوانند حداقل آموزش های لازم را ببینند.
کیوان فرزین هم در ادامه صحبت های کامکار گفت: ما در حال برگزاری جشنواره ای هستیم که بخش اصلی آن رقابت و اجرا است اما با توجه به صحبت های علی ثابت نیا در ابتدای این نشست که ابراز امیدواری کرد این جشنواره تبدیل به پایگاهی برای عودنوازی باشد، پس مسوولان منطقه قشم اگر بنا دارند تا مجموعه ای را متمرکز بر ساز عود راه اندازی کنند طبیعتا یکی از نکات مهم، تشکیل کارگاه های آموزشی است. این یک مساله مهمی است که باید به واسطه حضور پژوهشگران و هنرمندان این عرصه و ریشه های قوی فرهنگی عود در مناطق جنوب کشور مورد توجه قرار گیرد.
تلاش برای پیوند حوزه نظر و عمل در جزیره
وی افزود: این خیلی مایه خوشحالی است که از راننده تاکسی تا هر شهروند دیگری در جزیره قشم اطلاعات بسیار ارزشمندی از ساز عود داشت. در این فضای جغرافیایی هنرمندان بسیار ارزنده‌ای هم هستند که در نوع خود می‌توانند بسیار بیشتر از اینها به مخاطبان معرفی شوند. این تکنیک‌ها و نوازندگی‌ها باید تبدیل به علم شود. شرایطی که می‌تواند بهانه‌ای برای توجه این موضوع در کنار برگزاری جشنواره ملی عودنوازی باشد.
ادریس راموز نیز بیان کرد: وقتی جشنواره‌ای با محوریت عودنوازی در جزیره قشم برگزار می شود، طبیعتا موضوعات پژوهشی هم مورد توجه است. به عبارتی ما سعی می کنیم پیوند بین حوزه نظر و عمل را با هم داشته باشیم. البته ما سابق بر این درباره آوا و نواهای جنوب ایران و خاصه جزیره قشم شاهد تدوین پژوهشی توسط جناب محمدرضا درویشی بودیم. فرآیندی که اخیرا با همکاری این هنرمند و همچنین حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی در حال باز اصلاح آن هستیم تا بتوانیم در این زمینه شاهد به روز رسانی باشیم. درعین حال پژوهش‌هایی را در حوزه مستندنگاری هنرمندان پیشکسوت عود و همچنین تولید مستندی درباره تاریخ عودنوازی آغاز کردیم که دربرگیرنده ابعاد مختلفی در حوزه توسعه عود است. فرآیندی که قطعا به بهانه برگزاری جشنواره ملی عود نوازی قشم، پیوندی را برقرار خواهد کرد که در رویداد پایانی تعدادی از آنها رونمایی می شود.
معاون فرهنگی، اجتماعی، گردشگری منطقه آزاد قشم درباره نقش عودنوازی در توسعه گردشگری منطقه گفت: یکی از کارهایی که به تازگیآغاز کردیم، کشف استعدادهای عودنوازی در روستاهاست که طی آن پس از فرآیند استعدادیابی و کشف، فضایی را فراهم خواهیم کرد که این هنرمندان علاوه بر اجرا در رویدادهای مختلفی چون جشنواره ملی عودنوازی در حوزه های «گردشگری موسیقی» نیز حضور فعالی در طول سال داشته باشند.
کیوان فرزین دبیر اجرایی جشنواره هم در بخش پایانی نشست درباره نحوه انتخاب هنرمندان برای اجرا در جشنواره گفت: ما در حوزه برنامه های اجرایی جشنواره شرایط را به گونه ای طراحی کردیم که مخاطب بیننده یک پرفورمنس اجرایی باشد. به عبارتی هر هنرمند شرکت کننده می تواند در زمان مشخص یک برنامه اجرایی را طراحی کند. در واقع انتخاب رپرتوار برای اجرا یکی از مهم ترین مولفه های داوری آثار برای بخش رقابتی است؛ اجرایی که باید در چارچوب موسیقی مورد نظر براساس نوآوری در قالب اصالت‌ها باشد.
منبع: مهر
علیرضا سعیدی