هزارک - یکی از این آیین ها، مراسم یامال خوانی است که مربوط به دریانوردان قدیمی شهر کنگ بوده است. یامال درواقع نغمه های خاصی است که دریانوردان کنگی هنگام کار اجرا می کردند. این نغمه ها علاوه بر ایجاد شور و شوق، باعث ایجاد هماهنگی در کار دریانوردان نیز می شده. دریانوردان می توانستند به کمک این آیین ها هدف مشترکی را دنبال کنند و اندکی از سختی سفر بکاهند؛ و امروزه، آنچه که میراث دریانوردی ایران را شاخص می سازد همین آیین ها است.
یامال چیست؟
یامال شعر سفر است؛ یاور دریانوردان از زمان آغاز سفر، تا لنگرکشی و برافراشتن بادبان ها تا بازگشت غرورآفرین پس از یک سفرطولانی به خانه و کاشانه. خواندن اشعار یامال، ضمن ایجاد نظم و هماهنگی میان جاشوها و دریانوردان، نیروی مضاعفی به آنها می بخشد و تغییر حرکات و آواهای یامال، ضمن تنوع و جلوگیری از کار یکنواخت و خسته کننده ی دریانوردی، سبب تنظیم نفس گیری دریانوردان می شود. موسیقی یامال حرکات منظم طبیعت و طپش های غیر ارادی حیات را به حرکات ارادی و آگاهانه مبدل می کند تا بدین وسیله دریانوردان بتوانند مصائب مسیر را تحمل کرده و از سختی سفر بکاهند. نهمه های یامال به سه دسته تقسیم می شوند:
یامال ماشوه
یامال هنگام لنگرکشی
یامال هنگام باز کردن بادبان های جهاز
یامال ماشوه
یامال ماشوه در واقع سرآغاز و نهیب سفر است! برای رفتن به سفرهای بزرگ دریایی، دریانوردان ابتدا در ساحل جمع شده، در قایق کوچکی به نام “ماشوه” مینشستند و پارو زدن را آغاز می کردند تا به جهاز برسند. ظرفیت ماشوه بین 16-20 نفر است. بین سان دریانوردان به طور مساوی 8-10 نفره در دو طرف قایق تقسیم شده و پارو می زدند. رو به روی پاروزن ها دو نفر نغمه سرا در دو سمت قایق مینشستند و تا زمان رسیدن به جهاز اشعاری را با صدای خوش آهنگ می خواندند؛ پارو زنان هم با هر پارو زدن به نغمه خوان ها با نوای “یاالله” پاسخ می دادند.
یامال خوانی هنگام لنگرکشی
بعد از رسیدن به جهاز، به هنگام لنگرکشی بخش دوم مراسم یامال خوانی اجرا می شده. در این هنگام جاشوها با حرکات موزون و زمزمه کردن اشعار یامال، لنگر را بالا می آوردند. اشعار یامال خوانی هنگام لنگرکشی، به تنظیم و هماهنگ شدن حرکات دست ها و پاهای جاشوها کمک می کرده و همچنین باعث می شده تا سختی و خستگی کار را کمتر احساس کنند.
یامال هنگام باز کردن بادبان ها
مراسم برافراشتن بادبان
پس از لنگرکشی نوبت باز کردن بادبان ها و آماده شدن برای آغاز سفر است. برای این کار، جاشوها به شکل مساوی در دو طرف بادبان ها قرار گرفته و شروع به کشیدن طناب می کنند تا بادبان کاملا برافراشته شود. در این هنگام نغمه گو در جایی که قرقره به طناب وصل می شود ایستاده و آغاز به خواندن نغمه های یامال می کند. در این بخش از مراسم نیز مثل یامال ماشوه، جاشوها با هربار کشیدن طناب با نوای “یالله” به نغمه خوان پاسخ میدهند. این نغمه ها با همراهی نوای دهل اجرا شده و نواختن دهل تا بعد از برافراشته شدن بادبان و آغاز حرکت نیز ادامه دارد.
در نهایت، زمانیکه کار برافراشتن بادبان به اتمام می رسد جاشوها برای رفع خستگی و شادی از آغاز سفر، با نوای دهل و شرینگ به نغمه خوانی ادامه داده و شروع به پایکوبی می کنند.
اشعار یامال
می توان گفت یامال نغمه ی خداجویی و خداپرستی است. محتوای این نغمه ها حمد و ثنای خداوند و سپاس و بندگی است. دریانوردان با ذکر “یالله یالله” هم نفسی تازه می کنند و هم فضایی دل نشین و روحانی به وجود می آورند. اشعار نغمه ی یامال خوانی به هنگام لنگرکشی کمی از فضای خداپرستی فاصله گرفته و در کنار حرکات موزون جاشوها به هنگام بالاکشیدن لنگر، تلاش و کوشش آنها را مجسم می کند.
پس از لنگرکشی، با کمی درنگ نغمه خوان شروع به خواندن اشعاری می کند که از دل صیادان خسته جان آرزو می کند که ای کاش در این سفر بتوانند مرکب خود را در ساحل حجاز هدایت کنند. آنجا لنگر بیندازند و پای در سرزمین وحی گذاشته و قامتی در مسجد پیامبر برای نماز ببندند. این نهایت آمال صیادان کرانه های جنوب ایران است و درواقع با بیان این تمنیات در آواهای یامال خوانی به هنگام برافراشتن بادبان و آغاز سفربه نوعی باز به حمد و ثنای خداوند میپردازند.
منبع: سایت بوم بادبانی بابو