مهمترین عوامل تاثیرگذار برروی لهجه یک ریتم عبارتنداز:

تمپو یا تندا

یکی از عوامل تاثیر گذار برلهجه ملودیک یک قطعه موسیقایی قومی؛ تندا و سرعت اجرای ملودی است. برخی از ریتم ها فقط با اجرای یک سرعت معین دارای لهجه بومی می شود و در صورتیکه از سرعت ان کاسته شود دیگر این درک و احساس موسیقی آن قوم خاص را نمی دهد.

در موسیقی کلاسیک اروپایی برای نشان دادن آن از وسیله ای به نام مترونم استفاده می شود ودر موسیقی قومی بوسیله سرعت اجرای رقص سنجیده می شود ..

اکسان ( شدت نواخت )

محل اکسانت روی چندمین نقره از دور وزنی یکی از عوامل مهم لهجه یک ریتم است، دریک ریتم با تغییر محل شدت نواخت و میزان شدت وارده بران نقره سبب ایجاد تغییر لهجه موسیقایی می شود.

نحوه مضراب گذاری

نحوه مضراب گذاری نقرات بروی هرنقره  منظور نحوه مضراب گذاری، راست و چپ

نحوه پراکندگی نقرات

سه صدای اصلی تم،‌ بک و تِک (یا به قولی Dum Bek, Ke) سه صدا یا حرکت اصلی نوازندگی ساز های کوبه ای است . نحوه پراکندگی اجرای نقره ها برروی ساز کوبه ای Dum Bek, Keعامل موثری است در ایجاد لهجه قطعات ریمیک موسیقیاقوام مختلف ایران است .

تزیینات

تزیینات و نحوه و محل تزیین مانند ریز، سرمضراب ،  دراب و.... 

      ب) مهمترین وزن های رایج در موسیقی کرد

 شش ضربی‌ شش ضربی از جمله ریتم هایی است که در تمام مناطق ایران نواخته می شود و در هر منطقه با لهجه مخصوص خود آنرا نوازندگان ساز های کوبه ای می نوازند.

بر خلاف نوازندگان تمبک در موسیقی شهری که منعطف با ملودی ساز می زنند؛ نوازندگان سازهای کوبه ای موسیقی داذای متر مشخص اقوام ایرانی مانند دف و دهل وطاس به شدت پایه نوانزند و نتیجتا عملگرهای موسیقایی خط ریتم با قوت تمام در طول قطعه ابراز وجود می‌کنند.

این همان پایه‌ی معروفی است که در افواه عموم مردم ایران به «شش هشت رنگی» معروف است و بی اغراق معروف‌ترین وزن موسیقی ایرانیان برای رقص است.

در طول متن ازین پایه با عنوان «شش ضربی معروف» یاد شده است. که به منظور درک بهتر موضوع به گونه ی قیاسی در برابر شش ضربی کردی اورده شده است.

خصوصیات خاص شش ضربی 6/8 با لهجه کردی این وزن شش ضربی  را دربرخی از مناطق کردنشین سملی سما هم می نامند.

سملی سما با این وزن با شش ضربی معروف در زمان بندی اجرایی دارای تفاوت جزیی است.

نقره اول شروع به لحاظ کشش زمانی نسبت به شش ضربی معروف کمی درنگ بیشتری دارد وحدودا نقره دوم که دولا چنگ است را به سه لاچنگ تبدیل می کند.

مضراب گذاری

پراکندگی مضراب گذاری راست و چپ ها این وزن به صورت زیر است.

اکسنت

یکی از عوامل مهم در ایجاد حس و درک ریتم اکسنت است. اکسنت ضرب قوی است که برروی یکی از نقرات اصابت می کند در این شش ضربی اکسنت روی نقره سوم و پنجم اصابت می کند.

محل بوم و بک ها روی ساز

یکی دیگر از عوامل لهجه ساز ریتم در موسیقی نواحی مختلف ایران محل اصابت نغمات روی ساز کوبه ای است. در سازهای کوبه ای دو محل صدایی وجودارد؛ صدای قوی راست بم دوم و صدای ضعیف زیر بک و صدای چپ ضعیف در این شش ضربی همانگونه که در تصویر ملاحظه می شود پراکندگی نقرات به لحاظ اجرایی نشان داده شده است.

تغییر در محل بوم در تکرار دوم به منظور ایجاد سوال و جواب ریتمیک

اگر در یک دور ریتمیک فقط جمله بالا به صورت مستمر تکرار می شد برای شنونده بسیار خسته کننده می شد لذا نوازنده برای رفع این امرو ایجاد تنوع و پیچیدگی موسیقایی دور دوم ریتم در محل بوم و بک ها تغییری ایجاد نموده به این ترتیب که در دوم نقره اول دیگر بوم نیست بلکه بک است و همین امر سبب شده تا دور حالت سوال جوابی به خود بگیرد و این سوال جواب به صورت دور ریتمیک به صورت پایه در همراهی با ساز ملودیک مرتباً در حال تکرار است.

تکرار دور پایه ای در طول زمان شش ضربی سملی سما شبه صورت یک دور ریتمیک پایه ای در طول اجرا نوازنده را همراهی می کند. در برخی از موارد مانند رقص انقدر که دهل اهمیت دارد سرنا به عنوان ساز منودیک فاقد اهمیت است چرا که حرکان توسط دهل تنظیم می شود.

دو ضربی‌ها

با لنگی درونی که میان نقرات این اوزان اتفاق می افتد مجموعه‌ی زیادی از انواع ریتم را شامل می‌گردد. پایه‌ی مرسوم این وزن از دو ضرب درست تا اوزانی با شباهت یا نزدیک به هفت، هشت، سه و گاه حتی ده ضربی را در بر می‌گیرد. لنگی در نواختن این پایه را درون وزن به شمار می آوریم و به کل این مجموعه نام دوضربی یا دو ضربی لنگ می دهیم. نکته جالب آنکه گاه این پایه در مرزی میان دو و شش (و حتی پنج) قرار می‌گیرد.

این دو ضربی در موسیقی کردی به نام سه پا نامیده می شود که با میزان 7/8 نشان داده می شود.

 یکی دیگر از رایج ترین ریتم ها در رقص کردی دو ضربی 2/4 است که تقریبا در تمامی مناطق کردنشین از این ریتم در رقص هایشان استفاده می کنند. به این وزن در موسیقی کردی چوپی می گویند.

جدول مهمترین وزن های رایج در موسیقی ذاکرانه و شادیانه های کردی

تا‌ٔلیف: احمد صدری