یلدا، طولانی‌ترین شب سال، برای کرمانی‌ها تنها یک مراسم نیست، بلکه میراثی از فرهنگ و باورهای کهن است. از افسانه قارون و طلای شبانه‌اش تا فال حافظ زیر کرسی و طعم انار و کلمپه، مردم کرمان این شب را با جشنی گرم و خاطره‌انگیز گرامی می‌دارند. 

یلدا، شبی به بلندای تاریخ و به روشنی فرهنگ این سرزمین، همواره در میان مردم ایران از جایگاهی ویژه برخوردار بوده است. کرمانی‌ها نیز، همانند دیگر ایرانیان این سنت کهن را با شکوه و احترام گرامی می‌دارند.

محمدعلی گلاب‌زاده، کرمان‌شناس برجسته در گفت‌وگو با ایسنا، به بررسی آیین‌های یلدا در کرمان و اهمیت این مراسم پرداخته و نکات جالبی از باورها و سنت‌های این خطه را روایت کرده است.

شب یلدا؛ تولد نور و مهر

یلدا، آخرین شب پاییز و طولانی‌ترین شب سال، در گذشته با دو دوره زمانی همراه بود؛ چله بزرگ که از اول دی‌ماه آغاز می‌شد و تا ۱۰ بهمن ادامه داشت و چله کوچک که از ۱۰ بهمن تا ۲۰ اسفند امتداد می‌یافت. 

گلاب‌زاده درباره فلسفه یلدا گفت: یلدا به معنای تولد است، تولد نور و مهر و تسلط روشنی بر سیاهی و تیرگی. در این شب، مردم کرمان باور داشتند که باید تا پاسی از شب یا حتی تا دم‌دمای صبح بیدار بمانند، زیرا این بیداری، نشانه پاسداری از نور و غلبه روشنایی بر تاریکی بود.

آیین‌ها و مراسم یلدا در کرمان

در شب یلدا، مردم کرمان تلاش می‌کردند با اجرای مراسم خاص، این شب را به شکلی به‌یادماندنی برگزار کنند. گلاب‌زاده به برخی از این رسوم اشاره کرد.

او شاهنامه‌خوانی و فال حافظ را یکی از رسوم کرمانی‌ها دانست و گفت: اعضای خانواده در کنار کرسی گرد می‌آمدند و به خواندن شاهنامه یا گرفتن فال حافظ می‌پرداختند. 

گلاب‌زاده اضافه کرد: گاهی اگر دیوان حافظی در خانه نبود، آن را از دیگران قرض می‌کردند تا این بخش از مراسم از قلم نیفتد.

او ادامه داد: کرمانی‌ها از مدت‌ها قبل، میوه‌ها را خشک می‌کردند و برای این شب کنار می‌گذاشتند. انار، هندوانه و حتی انگور که با روش‌های خاصی مثل نگهداری در کیسه‌های پارچه‌ای از آسیب حفظ می‌شدند، بخش اصلی این شب بودند. علاوه بر این، مغز بادام، پسته، تخمه خیار و هندوانه، همراه با شیرینی‌های محلی مثل کلمپه، جایگاه ویژه‌ای داشتند.

این کرمان‌شناس بیان کرد که کلیدزنی؛ از دیگر رسوم جالب شب یلدا در کرمان بود که به نوعی بازتابی از باورها و سرگرمی‌های گذشته محسوب می‌شد.

داستان قارون؛ افسانه‌ای برای بیداری شب یلدا

یکی از اعتقادات خاص مردم کرمان در شب یلدا، داستان «قارون» بود. گلاب‌زاده توضیح داد: طبق باور قدیمی، قارون در شب چله به برخی خانه‌ها سر می‌زد و شاخه‌ای هیزم به آن‌ها می‌داد. صبح روز بعد، خانواده‌ها متوجه می‌شدند که شاخه هیزم به طلا تبدیل شده است. شاید این افسانه برای تشویق مردم به بیدار ماندن در شب یلدا مطرح می‌شد.

یلدا؛ امتداد فرهنگ و تاریخ

گلاب‌زاده معتقد است که کرمانی‌ها همانند دیگر ایرانیان، یلدا را نه فقط یک جشن، بلکه بخشی از هویت فرهنگی و تاریخی خود می‌دانند و در پایان گفت: کرمانی‌ها به سنت‌های ملی خود احترام می‌گذارند و این مراسم را با افتخار برگزار می‌کنند. پاسداشت یلدا برای آن‌ها نه تنها یک شب‌نشینی ساده، بلکه رسالتی در حفظ فرهنگ و تمدن ایران‌زمین است.

به گزارش ایسنا، یلدا همچنان با تمام شکوه و جاذبه‌اش در خانه‌های کرمان و ایران برگزار می‌شود، شبی که در آن، روشنی بر سیاهی چیره می‌شود و دل‌ها به امید و مهر گره می‌خورد.

منبع: ایسنا