استاد عاشیق نصرت الله زرگر، نسل سوم از خانواده خود در حفظ این هنر است و شاید بتوان گفت آخرین نوازنده و خواننده و بازمانده زبان رومانو؛ زبانی که قوم زرگر با آن سخن می گویند و همچنان در برخی کشورها رواج دارد و ثبت ملی شده، اما متاسفانه در کشور ما به سبب کم توجهی مسئولان فرهنگی رو به فراموشی و یا بهتر است بگوییم از بین رفتن است. در واقع زبان زرگری نام یکی از گویش های زبان رومانی است؛ زبانی کهن در موسیقی اقوام که پس از سال ها، با هنرمندی عاشیق نصرت الله در پانزدهمین جشنواره موسیقی نواحی ایران، شنیدنی شد.

نصرت الله زرگر سال 1333 در روستای دهک قشلاق زرگرها (شهرستان ملارد) متولد شد؛ خواننده، نوازنده سازچگور و زبان شناس. در این منطقه تنها دو روستا با این زبان سخن می گویند روستای دهک و روستای قشلاق زرگرها، که زرگر ها در آنجا سکونت دارند و ساکنان قدیمی این روستاها همچنان زبان گذشتگان خود را تکلم می کنند. البته در دیگر مناطق ایران همچون آبیک قزوین و در برخی منطقه های آبادان، اهواز، شیراز و همچنین شاهین شهر اصفهان، برخی شهرهای کرمان، شهرستان قوچان در مشهد، پارس آباد مغان، آذربایجان و خوی به صورت پراکنده با این زبان سخن می گویند و بی شک مردمان آن بویژه نسل جوان از پیشینه تاریخی این زبان بی خبر هستند و عاشیق نصرت الله این رسالت را بر خود می بیند تا زبان پیشینیانش را در گوش نسل جوان زمزمه کند. البته این هنرمند در کنار آموزش موسیقی، به حرفه کشاورزی و باغداری هم مشغول است و طی این سال ها تلاش کرده با شرکت در مجامع بین المللی، ساز چگور و زبان رومانو را بیشتر به مردم معرفی کند و تا آنجا که در توانش است سعیش، صیانت از این میراث بوده و هست.

پدر و پدربزرگ استاد نصرت الله زرگر، حافظ این هنر و زبان بوده اند و آرزو دارد فرزندانش نیز ادامه دهنده این مسیر باشند. او در گفت و گو با «ایران» در این باره اظهار کرد: «هنر و موسیقی در خانواده ما موروثی است و براساس همین علاقه مندی از 12 سالگی به صورت حرفه ای آن را آموخته و دنبال کرده ام و باید بگویم در حال حاضر تنها فردی هستم که توانسته ام تا به امروز زبان رومانو را حفظ کنم و نگذارم از بین برود، چرا که زبان مادری ام است و در کنار آن علاقه مندی ام به شعر و موسیقی موجب شد اشعار رومانو را خود بسرایم و در ایران تنها من با این زبان شعر می گویم و آن را تدریس می کنم. البته در کنار آن، گاهی اوقات از اشعار شعرای ترک زبان هم وام گرفته ام. سال 1369 اولین شعر و آوازم با زبان زرگری یا رومانو، از رادیو و تلویزیون ایران پخش شد و از سال 1370 به طور جدی این کار را ادامه دادم.» عاشیق زرگر با ساز چگور شعر می خواند و به گفته خودش آخرین نسلی است که این موسیقی را حفظ کرده و روایت می کند و به عقیده او دیگر کسی برای تداوم و زنده ماندن این هنر تلاش نمی کند.

این هنرمند قرار است پژوهش های خود را در قالب کتابی با عنوان «فرهنگ و تاریخ ایل زرگر» بزودی منتشر کند. او درباره اشعاری که می سراید بیان داشت: «محتوای اشعار زبان رومانو اغلب عرفانی و پند و اندرز است و به همین سبب بیشتر از اشعار  ترک زبان خسته قاسم و تیلیم خان که اشعارشان همچون سعدی بزرگوار می باشد بهره می بریم؛ منتهی اشعاری که بنده می سرایم و نیز می خوانم اشعار که به صورت مخمس و هجایی بوده یعنی 5 دوبیتی. داستان هایی هم که با این اشعار روایت می شود اغلب محتوایی عاشقانه دارند مانند «غریب و شاه صنم» که بیشتر در مراسم جشن و عروسی اجرا می شوند اما متاسفانه دراین یکی دو دهه اخیر، برگزاری این مراسم کمرنگ شده، بخصوص در شهرهای بزرگ، و بی تردید یکی از دلایل ناآشنایی یا ارتباط کمتر نسل امروز با این نوع موسیقی ها و همچنین سازهای قدیمی همین مساله می تواند باشد. اما نکته مهمی که نباید فراموش شود، تاثیرگذاری موسیقی بر انسان است، بدین معنا که موسیقی یا شعر و آواز به گونه ای ارائه شود که در فرد اثرگذار باشد.»

عاشیق نصرت الله درباره ثبت جهانی زبان رومانو در یونسکو گفت: «کلمات کلیدی زبان رومانو در همه جای دنیا یکسان است و درباره ثبت جهانی آن باید بگویم، زبان رومانو در اغلب کشورها ثبت ملی شده اما در ایران، مسئولان هیچ گامی در این زمینه برنداشته اند، این در حالی است که 50 سال گذشته تعدادی پژوهشگر خارجی از 13 کشور دنیا همچون فرانسه، انگلیس، رومانی، اسپانیا، ایتالیا و...در خصوص تحقیق و بررسی این زبان به ایران و به خانه من آمدند و در این باره صحبت های بسیاری شد اما متاسفانه برای حفظ، ترویج و ثبت این زبان کاری انجام نگرفته است.»

این هنرمند پیشکسوت ایل زرگر، نوازنده ساز چگور یا چوگور است، سازی از خانواده سازهای زهی. چگور نزد عاشیق ها در آذربایجان قپوز (و ساز) نامیده می شود و سازی شبیه باغلاما است. او درباره این ساز اظهار کرد: «قبل تر ها به این ساز «جره» می گفتند با 7 سیم و ابعاد کوچکتر از چگور و بعدها نام آن به چگور تغییر یافت، با 9 سیم. ساز چگور سال های بسیار قبل توسط ارامنه ساخته می شد، هنرمندانی چون نریمان تخت آبنوسی که سازهایش در دنیا شهرت دارد، البته قبل او شوماور که از ارامنه چناقچی خرقان منطقه ساوه بود در زمینه ساخت این ساز فعالیت داشت همچنین حاج صفرعلی مقصودی شاگرد نریمان و در حال حاضر هم حسین ثانی خانی به ساخت این ساز مشغول است. اما در این یکی دو دهه اخیر نه تنها تعداد سازنده های آن بسیار انگشت شمار شده بلکه نوازنده های آن هم نسبت به گذشته تعدادشان کاهش یافته است.»

منبع: روزنامه ایران

نوشته ای از : ندا سیجانی

عکس تیتر: فارس